Çağdaş Türk resminde gelenek sorunsalı

Abstract

Çağdaş Türk Resminde Gelenek Sorunsalı konulu tezde, Modern/Çağdaş Türk sanatındaki gelenek kavramı ele alınmış ve belirlenen sanatçı seçkisi üzerinden bir değerlendirme yapılmaya çalışılmıştır. Modern/Çağdaş Türk sanatında, erken Cumhuriyet döneminden günümüze kadar hemen her dönemde gelenekle çeşitli şekillerde ilişki kurulduğu; ancak belli dönemlerde anı, bellek, gelenek, geçmiş, tarih, kimlik gibi kavramların öne çıktığı görülmüştür. Öte yandan siyasal, toplumsal, kültürel koşulların etkisiyle sanatçıların geçmişle ve gelenekle kurdukları ilişkinin değişik nedenleri/gerekçeleri olduğu gözlenmiştir. Bunlardan ilki Erken Cumhuriyet Döneminde ortaya çıkan `geçmişle ilişkiyi zayıflatmak olarak değerlendirebileceğimiz yaklaşımdır. Bu durum yeni bir gelecek oluşturma, yeni bir bellek edinme ile eşanlamlıdır ve fütürist bir yaklaşım sergiler. Bir diğeri II. Dünya Savaşı sonrasındaki dönemin soyut sanat akımları ile doğrudan bağlantılı olup `Doğu-Batı bireşimi ve ulusallık-evrensellik ekseninde uzun süre gündemdeki yerini korumuştur. 1980lerden itibaren `geçmişle bağlarını koparmamış, şimdiyi ön plana alan ve çoğulculuğa, farklılığa vurgu yapan postmodern söylemle birlikte Çağdaş Türk sanatı da dünya ile eş zamanlı olarak gerçek bir değişme, evrilme sürecine girmiştir. Bu dönemde Türk sanatçıları, geçmişe, bugüne ve geleceğe yaklaşımlarında bellek kavramını sorunsallaştırarak, Anadolu/Osmanlı/İslam kültürünü yeniden değerlendirmeyi istemişlerdir. Türkiye Cumhuriyetini oluşturan katmanları değişik boyutlarda irdeleyerek anılar, çağrışımlar, bellek zorlamaları ile öteki olmanın mantığını açığa çıkarma denemelerine girmişlerdir. 1980lerin bunu yapma tarzı 1950lerin moderni gelenekle birleştirmeye dayanan gelenekle beslenen kübizme dayalı soyutlamacı Doğu-Batı bireşimi anlayışından, 1960ların ulusal-evrensel ekseninde belirlenen etki, taklit, yerellik, gelenek, biçem, içerik, soyut, somut sorunları çevresindeki tartışmalarından ya da 1970lerin toplumsala yönelik politik tavrından farklı olmuştur.Tez kapsamında, sanatlarının merkezine gelenek konusunu aldığı, gelenekle farklı yöntem ve şekillerde ilişki kurduğu düşünülen 1970lerin sonu ile özellikle 1980lerden 1990lara uzanan süreçte üretkenlik gösteren altı sanatçı belirlenmiştir. Seçilen sanatçılar; Adnan Çoker, Burhan Doğançay, Ömer Uluç, Erol Akyavaş, Ergin İnan ve Hüsamettin Koçandır. Bu sanatçıların her birinin gelenekle kurduğu ilişkinin ortak yönleri olduğu gibi farklılıkları da söz konusudur. Ele alınan sanatçılar hem her sanatçı gibi evrensel sanat geleneği içindeki sorunlarla meşgul olmuşlar hem de tarihsel, arkeolojik ve toplumsal okumalar yaparak tanık olduğu zamanla hesaplaşma, kültürel kodları çözme ve insanların sahip olduğu farklı kimlik katmanlarını ayrıştırma yolları aramışlardır. Gelenekle kurdukları ilişki çeşitli şekillerde olsa da sanatlarının merkezinde, Doğu-Batı sorunsalı/ikilemi/bireşiminin bulunduğunu söylemek mümkündür. Sanatçılarda görülen ortak özelliklerden biri, ileri Batı tekniğini ulusal/geleneksel veriler ve içeriklerle birleştirme anlayışına, önceki dönemlerden çok farklı bir şekilde yaklaşmaları, bu düşünceyi, modern sanat ilkeleri ve yöntemleri içinde yeniden değerlendirerek açılımlara sokmalarıdır. Sanatçıların, Osmanlı/Selçuklu/Bizans/Anadolu arkeolojisi yapma, İslam/Hıristiyan kültürünün verilerini başka bir gözle değerlendirme, resmi tarihle hesaplaşma, toplumsal/kültürel belleğin ve geleneğin kodlarını çözme vb. şeklinde görülen tüm çabaları hem söylemlerine hem de sanat yapıtlarına yansımıştır.

The Problematic of Tradition in Contemporary Turkish Painting themed thesis, the concept of tradition in Modern/Contemporary Turkish art has been discussed and an assessment has been made via a number of selected artists.It has been seen that in Modern/Contemporary Turkish art, nearly in every period from Early Republican Period to today, there has been a contact with tradition in various ways; however, in some specific periods, certain notions such as memory, recollection, tradition, past history and identity have become prominent. On the other hand it has been observed that the relationships which the artists developed with the tradition have different motives/reasons with the effect of political, social and cultural circumstances. The first of these is an approach that came up in the early Republican period and can be considered as `weakening the relationship with the past?. This is synonymous with forming a new future as well as acquiring a new recollection, and it displays a futuristic approach. Another one is directly related to the abstract art movements that arose after World War II and remained on the agenda for a long time along the axis of ?East-West synthesis and nationality-universality. Since 1980s, Contemporary Turkish art has also entered in the process of a true transition and inversion simultaneous with the World through `the postmodern discourse which does not disconnect with the past, but puts the present time to the foreground, and emphasizes pluralism as well as diversity. In this period Turkish artists have wanted to re-evaluate the cultures of Anatolia/Ottoman/Islam by problematizing the notion of `recollection in their approaches to the past, present, and future. By examining the layers composing Turkish Republic in different dimensions; with the memory, connotation, and recollection enforcements they have tried to reveal the logic of being the other. The way to do this in 1980s is different from 1950s understanding of integrating modern and tradition by abstractive East-West synthesis built on the cubism that fed with tradition; 1960s discussions about the problems of influence, imitation, locality, universality, tradition, style, content, abstract, concrete? along the axis of nationality-universality or 1970s political attitudes intended to the social realism.Within the scope of this thesis six artists who are thought to have put the tradition to the centre of their art and interrelated with it in different ways have been chosen. The chosen artists, productive from the end of 1970s and especially from 1980s to 1990s, are Adnan Çoker, Burhan Doğançay, Ömer Uluç, Erol Akyavaş, Ergin İnan and Hüsamettin Koçan. The contacts each of these artists has made with tradition have common grounds as well as differences.The studied artists, just like every artist, both have been occupied with the problems of universal art tradition, and have searched for ways to settle up with the witnessed time, resolve the cultural codes and extricate different identity layers by historical, archaeological and social analyses. Although the relationships they built with `tradition? are different, it is possible to say that in the centre of their arts the problematic/dilemma/synthesis of East-West exists. One of the common traits of the artists is their approach to ?joining advanced western techniques with national/traditional data and themes. They have approached to this thought in a different way from the previous periods, re-evaluated it according to modern art principles and methods, and provided different expansions. Attempts of the artists for making activities of Ottoman/Seljukian/Byzantine/Anatolian archaeology, evaluating data of Islam/Christian cultures from a different viewpoint, settling up with the formal history, solving the codes of social/cultural recollection and tradition have been reflected both in their discourses and artworks.