Osmanlı Anadolu`sunda bir protestan misyonu: Urfa (1857-1910)

Abstract

Bu araştırma ile 1857-1910 tarihleri arasında Urfa merkez kazasında faaliyet gösteren BOARD (American Board of Commissioners for Foreign Missions) misyonerlerinin hedefleri, çalışma biçimleri, öncelikleri ile kent algıları ve kentteki yaşamlarının çeşitli temalar üzerinden okunması hedeflenmiştir. Bu bağlamda, söz konusu hedefi yer yer dönem aktörlerinin duygu ve düşünce boyutları ile kurgulamaya çalıştığımızı da belirtmeliyiz. Böylelikle dönem şartlarına daha etkili biçimde nüfuz edilerek insana vurgunun arttığı bir tarih yazımı gerçekleştirilmeye çalışılmıştır.Belirtilen hedef, ağırlıklı olarak BOARD kayıtları üzerinden inşa edilmiştir. `Bununla birlikte Osmanlı Arşivi, Amerikan Devlet Arşivi, seyâhatnameler, dönem yayınları ve çeşitli araştırma eserleri BOARD arşivini destekleyen kaynaklar olarak kullanılmıştır.Araştırma sonucunda Urfa'daki misyonerlik faaliyetlerinin üç temel süreç üzerinden geliştiği görülmüştür. Süreçlerden ilki olan George B. Nutting dönemine (1857-1868) kefaret doktrini tartışmaları damgasını vurmuştur. Öyle ki söz konusu uzlaşmazlıktan ötürü Bay Nuttting, 1868 yılında Urfa'dan ayrılmak zorunda kalmıştır. Bunun Urfa Protestanları için anlamı 1892 yılına değin kalıcı misyonerin bulunmadığı bir nevi ara dönemin başlamış olduğudur. Süreçte sahada oluşan boşluk, ağırlıklı olarak yerli din adamları ve gezici misyonerlerce doldurulmuştur. Corinna Shattuck dönemi olarak adlandırılan üçüncü evre ise (1892-1910) Ermeni olayları, iktisadi kalkınma ve eğitim faaliyetleri ile ön plana çıkmıştır. Anahtar Sözcükler: Urfa, Antep, Boston, ABCFM, BOARD, Misyoner, Merkezi Türkiye Misyonu, Ermeni, Müslüman, Hıristiyan, Gregoryen, Protestan, Evanjelizm, Doktrin, Kefaret, İstasyon, Dış istasyon.

This dissertation studies the activities of the BOARD missionaries who were in the central district of Urfa during the years, 1857-1910. I focused on these missionaries? objectives, working styles, their priorities and their perceptions of the life in the city, with this connection, the objective which we have mentioned, from time to time we have tried to reconstruct the period of the character's dimensions of emotion and thought. By this way, we can more efficiently infiltrate this period in time, the conditions and increase the emphasis on writing a history of human endeavours.This target has been built through the records of the BOARD. At the same time, in this research also used to support the BOARD resourses were the Ottoman Archieve, American State Records, travelogues, term resources and various research works. The result of this research, we see that the missionary activities in Urfa developed in three basic period.The George Nutting's period which is the first of the process (1857-1910) the doctrine of the atonoment marked. So that due to the disagreement Mr Nutting was forced to leave from Urfa. The meaning of this for the Protestants of Urfa started second term period, during which there was no perpetual missionary in the region. The local clergy and itinerant missionaries filled the consequent gap. The third period, the years of 1892-1910, is known as the Corrinna Shattuck period, come to fore with Armenian Incidents, economic development and training activities Key Words: Urfa, Antep, Boston, ABCFM, BOARD, Missonary, Central Turkey Mission, Armenian, Gregorian, Christian, Protestant, Evangelizm, Doctrin, Atonoment, Station, Outstation.?