Seyahatnamelere göre Moğollar ve Katolik dünyası: Dini idealler ve politik kaygılar

Abstract

Bu araştırmanın amacı, XIII. yüzyılda önemli bir askeri güç olarak ortaya çıkan Moğolların, dünya siyasetinde ne gibi bir etkiye sebep olduğunu tespit etmek ve dini dürtüden uzak olan bu harekâtın yatıştırılması için Katolik Dünyası'nın hangi teşebbüsler içerisine girdiğini sorgulamaktır. XIII. yüzyılın ilk çeyreğinde, Asya menşeli Moğollar, ilk önce dönemin en büyük İslam devleti olan Harizmşahları ortadan kaldırmışlar ve ardından batıya yönelerek, öncüllerinin izlediği güzergâhı, yani Karadeniz'in kuzeyini kullanarak Avrupa'nın özellikle doğu kısmına korkulu anlar yaşatmışlardır (1241-42). Asya'da olduğu gibi, kendileri için yeni olan bu kıtada onların önünde durabilecek herhangi bir güç olmamasına rağmen, aniden geri çekilişleri, uzun vadede, gerçekte medeniyete yapılan bir katkı niteliği taşımıştır. İstilanın sıcaklığıyla kısa sürelide olsa, Müslümanlara karşı tercih edilen yönteme (Haçlı birliği) tevessül edilmiş, fakat bunun istenilen neticeyi veremeyeceğini düşünen papalar ve Avrupa'nın çeşitli kralları, bir müddet sonra daha büyük bir ideali gerçeğe dönüştürmek için onlarla işbirliği kurma yoluna başvurmuşlardır.Bu zamanda Avrupa'da kurulmuş olan misyoner tarikatların (Fransiskenler ve Dominikenler) mensupları, hem papalar hem de kıtanın seküler idarecileri tarafından, Moğollar ile kurulacak ilişkilerde elçi olarak kullanılmıştır. İşte büyük oranda, Moğollarla ilgili seyahatnamelerin ortaya çıkışı bu politikanın bir sonucudur. Her iki tarikatın zaten karakterinde var olan bir gayenin, papalarda dahil Avrupalı yöneticiler tarafından, Müslümanlara karşı ittifak kurmak amacıyla Moğollar üzerine kanalize edilmesi, sonuçta hem Doğu'nun hem de Batı'nın birbiri hakkındaki eksik bilgisine eşsiz bir katkı sağlamıştır. İşte bu çalışmanın temel amacı, dindar bir çağın (Ortaçağ) sonlarına doğru, Avrupa-Moğol ilişkisinin mahiyetini ortaya koymak olacaktır.

The purpose of this research is to determine what sort of effects the Mongols, who appeared as an important military power in 13th century, had in world politics, and to question what the Catholic World attempted to in order to appease this non-religious action. In the first quarter of 13th century, the Mongols, native to Asia, had at first annihilated the major Islamic state Khwarezmshahs of that period and then they faced to the west and used the route their antecedents had used, namely the north of Black Sea, and caused fear in the eastern part of Europe in particular (1241-42). Despite the fact that there was no force to stand against them –as was in Asia- in this continent to which they were new; their sudden retreat had contributions to the civilization in the long term. With the immediate effect of the conquest, the methods used against the Muslims were resorted to; however, the popes and various kings of Europe who considered that this would not give rise to desired consequences, resorted to collaborate with them in order to realize a greater ideal.The members of missionary orders established in Europe at that time (Franciscans and Dominicans) were used as envoys by the popes and the secular rulers of the continent to establish relations with Mongols. It is mainly a result of this policy that travel books about Mongols emerged. The fact that a purpose, which was already peculiar to both orders, was canalized to the Mongols by European rulers including popes in order to establish an alliance against Muslims eventually made a precious contribution to the lacking information of both the East and the West about each other. The aim of this study will be to reveal the essence of the relation between Europeans and the Mongols towards the end of a religious era (Middle Ages).