20. yüzyılın ilk yarısında Zonguldak: gündelik yaşam ve siyaset

Abstract

Bu çalışmada, kömürle beraber ortaya çıkan Zonguldak'ın Cumhuriyet rejimi ile birlikte tecrübe etmeye başladığı sosyal, kültürel, siyasî ve ekonomik değişimler incelenmiştir. Cumhuriyet'in ilan edilmesiyle birlikte yeni yönetimin bölgede var olanlar üzerine neler eklemiş olduğunu sorgulayan bu çalışmada, şehirde var olan Batı etkisi ve kültürüyle, şehri devralan Cumhuriyet'in eklemlenme süreci tartışılmıştır. Araştırmamızda şehirde Cumhuriyet'in ilanından sonraki değişimler ön plana çıkmış olsa da, şehri meydana getiren unsurlar ve bunların geçmişle olan bağını kurmak adına bazen bu tarihlemenin de gerilerine gidilmiştir. Cumhuriyet'in ilanını başlangıç noktası belirleyen bu çalışma, çok partili dönemin başlangıcıyla sınırlandırılmıştır. Araştırmamızda şehrin Cumhuriyet ile birlikte tecrübe etmeye başladığı sosyal, kültürel, siyasî ve ekonomik değişimler sıradan insanların gözüyle anlatılmış, bunun için de sıradan insanlara daha çok yer verilen edebîyat ürünleri bu çalışmada kaynak olarak ön planda yer almıştır.Cumhuriyet'in devralmış olduğu bu sanayi şehrinin Cumhuriyet ile tecrübe etmeye başladığı değişimlerin halkın üzerinde bırakmış olduğu etkiler tespit edilirken, öncelikle devletin niyeti ortaya konulmuş, sonra halk tarafından nasıl algılandığına değinilmiştir. Bu nedenle araştırmamızda, resmî devlet kayıtları ve resmî olmayanların mukayesesi yapılarak tecrübe edilen değişim açıklanmaya çalışılmıştır. Ayrıca şehrin siyasî oluşumuna da değinilerek taşranın merkez ile olan ilişkilerinin şehre olan yansımaları da tespit edilmiştir.Sonuç olarak Cumhuriyet, şehrin daha önce sahip olduğu sosyal, kültürel, siyasî ve ekonomik imkânlarını millî devlet politikasına uygun olarak değiştirmeyi denemiş, bazılarında başarılı olmuş, bazı dinamiklere ise müdahale etmemiştir. Zonguldak'ta, yeni yönetimin devralmış olduğu her ne varsa Batılı bir kimlik taşımış, şehir `medenîyetin gözlerden uzak kalmış ileri karakolu` olarak nitelendirilirken, bu unsurların şehre daha çok Fransızlar tarafından kazandırıldığı üzerinde durulmuştur.Anahtar Sözcükler:Zonguldak, Cumhuriyet, ġehir, Batılı, Kömür.

In this study, the social, cultural, political and economic changes Zonguldak, that is a city formed after the detection of coal in the surroundings, started to experience with the establishment of Republic have been investigated. The existing Western culture with its impact and the duration of integration by means of republican regime has been discussed in this study examining what the new administration added to the already existing treads in the region with the declaration of the Republic. Although the following changes taken place afterwards are at the foreground, our research sometimes goes back to earlier times in the relevant history so as to point out the features defining the city and their relationship with the past. Taking the declaration of Republic as the starting point, this study has been limited to the beginning of multi-party era. In our research, the social, cultural, political and economic changes which the city itself began to experience with the declaration have been narrated through the point of views of common people. Therefore, the literary works dealing mostly with those people are regarded as the primary sources.Revealing the impact of changes experienced by the inhabitants of this industrial city, the intention of state has been firstly pointed out, and how this was perceived has been referred, respectively. Thus, the experienced change has been explained by comparing the formal records of the state with the informal. In addition, by referring to the political formation of the city, the reflections of relationships between centre and province to the city have been determined. To sum up, the Republic tried to change the existing social, cultural, political and economic facilities of the city in accordance with its national state policy and succeed in some of them while it did not interfere with some dynamics. Everything taken over by the new republican administration in Zonguldak was identified as `the Western` and the city was described as `the isolated outpost of civilization`, and it has been emphasized that those features were mainly introduced by the French.Key Words:Zonguldak, the Republic, City, the Western, Coal.