Sosyal destek ve cinsiyete yönelik kalıp yargıların stres ve iş aile arasındaki çatışmalara etkisi: kadın ve erkek arasındaki farklılıklar

Abstract

İş ve aile kavramları insanların yaşamlarında vazgeçilmez olan iki önemli sosyal alt sistemdir. Günümüz sosyoekonomik düzeninde kadınların ve erkeklerin iş hayatında geçmişe göre daha çok yer alması, çift kariyerli aile kavramını gündeme getirmiştir. Küreselleşme, artan rekabet, hızla gerçekleşen teknolojik ve ekonomik değişimler bireylerin iş yaşamlarında algıladıkları stresin artmasına neden olmuştur. Bunun yanında çocuk sahibi olma ve ebeveynlik rolleri üstlenme de aile alanında artan sorumluluk ile birlikte stres yaratan önemli bir faktördür. Bu doğrultuda iş stresi ve ebeveynlik stresinin araştırılması, stresi etkileyen ve stresin etkilediği değişkenlerin değerlendirilmesi büyük önem taşımaktadır. Yapılan birçok çalışmada girişimciliğin esnek çalışma saatleri, kendi işinin patronu olma ve özerklik gibi özelliklerinden ötürü iş ve aile rolleri arasındaki dengeyi sağlamaya ve bireyin daha az stres yaşamasına yardımcı olduğu belirtilmiştir. Ancak stresi yaratan bireysel ve çevresel kaynakların çeşitliliği düşünüldüğünde, girişimcilerin yaşadıkları iş ve ebeveynlik stresinin nelerden etkilendiğinin ve neleri etkilediğinin araştırılması, konunun daha kapsamlı ele alınmasını ve anlaşılmasını sağlayacaktır. Kaynakların korunması teorisi, sosyal öğrenme kuramı ve çatışma kuramlarından yararlanılarak oluşturulan araştırma modelimizde girişimcilerin sahip oldukları sosyal destek ve cinsiyet rollerine ilişkin kalıp yargıların, algıladıkları iş ve ebeveynlik stresi üzerindeki etkileri, algılanan iş ve ebeveynlik stresinin ise iş aile rolleri arasındaki çatışmaya etkisi yapısal eşitlik modeli ile incelenmiştir. Aynı zamanda kadın ve erkeğin iş ve aile alanlarında sahip oldukları farklı roller de dikkate alınarak araştırma modelinin cinsiyete göre değişip değişmediği de çoklu grup testleriyle analiz edilmiştir. Çalışmanın örneklemini girişimci ve ebeveynlik sorumluluğu olan kadınlar ve erkekler (N=1353) oluşturmaktadır. Elde edilen sonuçlara göre hem kadın hem de erkekler için sosyal destek iş stresini ve ebeveynlik stresini azaltıcı etkiye sahiptir. Aynı zamanda hem kadın hem de erkekler açısından iş stresi iş-aile çatışmasını, ebeveynlik stresi ise aile-iş çatışmasını pozitif yönde etkilemektedir. Diğer taraftan cinsiyet rollerine ilişkin kalıp yargılar sadece kadınlar için iş stresi ve ebeveynlik stresi üzerinde pozitif yönde etkiliyken, erkekler açısından anlamlı bir ilişki elde edilememiştir. Sonuçlar daha önce yapılmış çalışmalar ve teoriler ışığında değerlendirilmiştir.

Work and family are the two important concepts of social subsystems that are indispensable in people's lives. In today's socio-economic structure women and men take part in business life much more than in the past which has brought the concept of dual career family. Globalization, increased competition and rapid technological and economical changes caused an increase in individuals' perception of stress in their work lives. Besides that having child/children and assuming parenting roles increase family responsibilities and become an important factor that creates stress in family life. In this direction, research on job and parenting stress and the evaluation of variables that effect stress and the variables that affected by stress carry the great importance. Many studies have showed that entrepreneurship, due to the features such as flexible work hours, being the boss of your own job and having autonomy, helps individuals to have less stress and more balance on work and family roles. However, considering the diversity of individual and environmental sources of stress, investigating the factors that affect and affected by entrepreneurs' job and parenting stress will provide more comprehensive understanding on the issue of stress.The research model of this study is established in the light of conservation of resource, social learning and conflict theories. The effects of perceived social support and gender stereotypes on job and parenting stress, and the effects of job and parenting stress on conflict between work and family roles will be tested by multi group structural equation modeling. At the same time, by taking into consideration that women and men have different roles in the fields of work and family, the research model also tested by multi-group comparison according to gender. The sample of the research consists men and women (N= 1353) who are entrepreneurs and have parenting responsibilities.According to the obtained results, social support has reducing effect on job stress and parenting stress for both men and women. Moreover, job stress has positive effect on work-to family conflict and parenting stress has positive effect on family-to work conflict for both men and women. On the other hand, gender stereotypes have positive effect on job and parenting stress just for women and there is not any significant relationship obtained for men. The results were interpreted in the light of related past studies and theories.