Ebeveynliğin belirleyicileri modeli temelinde evlilik uyumu, algılanan sosyal destek, çalışma durumu, değerler ve anne çocuk ilişkisi

Abstract

Belsky (1984), `Ebeveynliğin Belirleyicileri` modelinde ebeveynliğin, içinde bulunduğu evlilik ilişkisi, ailenin sosyal ilişkileri ve ebeveynin çalışma durumu gibi bağlamsal kaynaklardan etkilendiğini belirtmektedir. Kültür ise, ebeveynlik ile karşılıklı etkileşim halinde olan bir diğer önemli bağlamsal kaynaktır. Aileler, sahip oldukları belirli kültürel eğilimleri çocukları ile olan ilişkilerine taşır, kültürlerini referans alarak çocuklarındaki özellikleri yorumlar ve çocukları ile ilişki kurarlar (Bornstein, 2012). Bu çalışmanın amacı ise, Belsky'nin modelinden yola çıkarak, bağlamsal kaynaklara annenin içselleştirdiği kültürel değerleri de ekleyerek bu faktörler arasındaki ilişkileri ve bu ilişkilerin annenin çocuğu ile olan ilişkisine nasıl yansıdığını, hem anneden alınan ölçümlerle hem de çocuktan alınan ölçümlerle incelemektir. Araştırmanın örneklemini Ankara il merkezinde yaşayan, yaşları 6-12 arasında değişen (Ort.= 8.65, SS= 1.74), ilkokul ve ortaokula devam eden 138 çocuk ve annesi oluşturmuştur. Veri toplama aracı olarak, Sosyodemografik Bilgi Formu, Çiftler Uyum Ölçeği, Algılanan Sosyal Destek Ölçeği, Portre Değerler Ölçeği ve Ebeveyn Çocuk İlişkisi Ölçeği anneler için; İlişki Yakınlığı Haritası ise çocuklar için kullanılmıştır. Araştırma bulguları sonucunda, annenin çalışma durumu için yapılan MANOVA analizi çalışan annelerin çalışmayan annelere kıyasla daha yüksek yeniliğe açıklık ve özgenişletim değerine, daha düşük muhafazacılık değerine sahip olduğunu göstermiştir. Çift uyumuna işaret eden çift birlikteliği puanı da çalışan anneler için çalışmayan annelere göre daha yüksektir. Ayrıca, çalışan annelerin bildirdiği olumsuz anne çocuk ilişkisi puanı da çalışmayan annelere göre daha yüksektir. Sonrasında yürütülen Hiyerarşik Regresyon analizleri sonucunda ise, annenin içselleştirdiği özaşkınlık değeri ve algıladığı çift fikir birliğinin, olumlu anne çocuk ilişkisini pozitif yönde, çift doyumunun ise olumsuz anne çocuk ilişkisini negatif yönde yordadığı bulunurken; annenin algıladığı çift fikir birliği, çocuğun annesini yakın algılamasını pozitif yönde yordamıştır. Ayrıca, annenin içselleştirdiği muhafazacılık değerinin, çift fikir birliği ve olumlu anne çocuk ilişkisi arasında; özaşkınlık değerinin ise çift fikir birliği ve çocuğun annesini yakın algılaması arasında düzenleyici bir etkinin olduğu bulunmuştur. Özetle, anne çocuk ilişkisini etkileyen bağlamsal kaynaklar annenin içselleştirdiği kültürel değerler ile birlikte incelenmiş; anne çocuk ilişkisinin kültür içinde ne şekilde farklılaştığı ortaya koyulmuştur.

Belsky (1984) stated that parenting is influenced by contextual sources like marital relations, social networks and parents' working status in `Determinants of Parenting Model`. The culture is also important contextual source which is in interaction with parenting. Families adapt their own cultural tendencies to relationship with their children, interpret childrens' features children and relate with their children base on their own culture (Bornstein, 2012). The purpose of this study is to investigate the relationship between contextual sources which belong to Belsky's model and mother's internalized cultural values. The other purpose of this study is to examine the impact of the relationship between contextual sources and mother's internalized cultural values on mother-child relationships with measurements done by children and mothers. 138 mother-child dyad participated from Ankara in this study. Children go to primary and secondary school and their ages change between 6 and 12 (M= 8.65, SD= 1.74). Demographic Information Form, Dyadic Adjustment Scale, The Multidimensional Scale of Perceived Social Support, Portrait Values Questionnaire, Parent Child Relationship Scale and also Four Field Map for children were used to collect data. According to the results, in MANOVA analysis which was conducted to investigate mothers' working status, employed mothers have more openess to change and self-enhancement values, less conservation values than unemployed mothers. Dyadic consensus scores which inferred dyadic adjustment for emloyed mothers is also higher than unemployed mothers. In addition, according to mothers' reports, employed mothers' scores of negative mother and child relationship are higher than unemployed mothers' scores. Results of the Hierarchical Regression analyses showed that mothers' internalized self-transcendence values and dyadic consensus predicted positive mother child relationship positively, dyadic satisfaction predicted negative mother child relationship negatively. Also, dyadic consensus predicted child's perception of intimacy with mother positively. Finally, mothers'internalized conservation values moderated between relationship dyadic consensus and positive mother child relationship. And, mothers' internalized self-transcendence values moderated between relationship dyadic consensus and child's perception of intimacy with mother. In conclusion, contextual sources that influence mother-child relation were examined in conjuction with mother's internalized cultural values; within cultural differences in terms of mother-child relation were revealed. The results which was obtained in the study were discussed in the context of relevant literature.