16. yüzyılda Osmanlı Devletinde suç ve suçlular: İstanbul örneği

Abstract

16. yüzyıl Osmanlı Devletinin sınırları dışından ve içinden sayısız dönüşüm ve değişimin izlerinin görülmeye başlandığı dönemdir. İmparatorluk merkezi İstanbul tüm bu süreci zaman zaman derinden ve en etkili biçimde yaşarken, diğer yandan merkezi otoritenin sıkı bağları ile kontrol mekanizmalarının efektif bir şekilde işleyişine sahne oldu. Bu çalışma tam da bu zaman diliminde dönüşümlerin, gerginliklerin kaçınılmaz sonucu olan suçu ve devletin reaksiyonlarını, İslam fıkhı yaklaşımını ve Osmanlı Devletinin kanunname ve fetva mecmualarıyla oluşan ceza teorisini ve pratiklerini içermektedir. Bu bağlamda yüzyılın başından sonuna suç oranlarındaki artış ve kimi suçların karakterindeki değişim dikkat çekicidir. Her suçun kendi karakterine özgü ortaya çıkma sebepleri bulunmaktaysa da otorite boşluğunun suçlu davranışında önemli bir belirleyici olduğu açıktır. Devletin İslam kaynaklı ve örf kaynaklı cezaları kullanması bir yana cezalandırma pratiklerinde açıkça bir esneklik ve mantıksallık vardır. Mağdurun statüsü cezanın şiddetinde belirleyici olabilmekte hükümet kendisine yönelen tehditlerde en şedîd yüzünü göstermektedir

The 16th Century was a period whereupon countless signs of changes and transformation from inside and outside the Ottoman Empire began to appear. The heart of empire, Istanbul, while felt all this process deeply and efficiently from time to time, on the other hand it witnessed the prominent process of the control mechanics and the strict chains of central authority. This thesis included crime which was certain result of strains and transformations, above mentioned, and the reaction of the state, the concept of Islamic jurisprudence, punishment practices and the theories comprised of fetva literature and the law of Ottoman Empire. In this context, the rise of crime rate and the alteration of some crime characteristics from the beginnig to the end of the century was striking. Although every single crime had distinctive surfacing reasons, the lack of authority was a crucial determinant at the appearence of criminal behaviour. The goverment, apart from applying the punishmet by the Islamic or örfi sources, was logical and flexible in punishment practice. The status of victim was indicative to the severity of punishment and the goverment had turned cruel when the threat approach it.