Dersaadet`te fuhuş: Mekânlar, aktörler ve söylemler (1876-1923)

Abstract

Türk tarih yazımında özellikle son yirmi yıldır görülen `aşağıdan tarih` ve `feminist tarih` temayülleri neticesinde Osmanlı toplumunun şimdiye dek gözlerden uzak kalmış bazı noktaları aydınlığa kavuşturulmuştur. Ne var ki, Osmanlı gündelikliğine ilişkin söylenenler yazılabileceklerin henüz çok küçük bir kısmını teşkil ediyor. Bu bağlamda, bu çalışma Osmanlı sosyal tarih yazıcılığında ihmale uğramış aktörler olarak fahişeler, kadın satıcıları ve zamparalar üzerine odaklanan bir mikro tarih tezi olma iddiasını taşımaktadır. Çalışmanın mahreç aldığı sav, fuhuşun II. Abdülhamid döneminde kamu sağlığı söylemiyle iç içe geçerek yeni toplumsal kontrol izlekleri yarattığı ve bu zaman diliminde kurumsallaştığıdır. Fuhuşun aktörlerinin tabiri caiz ise `tarih sahnesi`ne çıkmaları, devletle olan ilişkileri ya da devletin düzenleyici otoritesinin bunlar üzerindeki etkileri kadar söz konusu aktörlerin birbirleriyle olan ilişkileri de bu tezin kapsamına dâhildir. Modern devletin, getirdiği düzenlemeler aracılığıyla bir bakıma kamusal alanları da sürekli yeniden ürettiği ve denetlediği görülür. Toplumsal bir ilişki biçimi olarak fuhuş da 19. yüzyılın sonlarından itibaren Osmanlı modernleşmesinden payını almış ve iktidarın toplum üzerindeki hegemonyasını pekiştirici bir kuruma tahvil edilmiştir. Son tahlilde, bu tez incelediği konu bağlamında İstanbul'u kendine örnek evren olarak seçmiştir. Bu tercihin başat nedeni, payitaht İstanbul'un nüfus yoğunluğu ve etno-dinsel doku bakımından böyle bir çalışmanın gerçekleştirilebilmesi için gerekli malzemeyi sağlamasıdır. Tez kronolojik olarak 1876-1923 yıllarını kapsamaktadır. Tezde, kamu sağlığı ve kentsel düzen düşünceleri üzerinden İstanbul'da fuhuşun kurumsallaşmasının tarihsel arkaplanına odaklanılacaktır. Ayrıca toplumsal cinsiyet perspektifinden fuhuşun aktörlerine ilişkin geniş ölçekli bir profil çıkarılarak bunların kendine has ritüellerle özgül bir altkültür yarattıkları gösterilecektir.

As a result of the tendencies of `history from below` and `feminist history` in the Turkish historiography, a great deal of neglected areas of the Ottoman society have been revealed during the past two decades. Nevertheless, what was said of Ottoman everydayness up to now constitutes solely a little part of what may be written about. In this context, this work moves the claim of being a micro history thesis which focuses on the prostitutes, procurers and lechers as the neglected characters when the late Ottoman social life is the main topic. Main argument of the thesis is the idea that offers that prostitution in İstanbul created new social trails by intertwining with the discourse of public health in the reign of Abdülhamid II. Coming to the scene of history of the actors in prostitution, so to speak, their relationships with the state or the effects of regulative authority of the state upon them is included in this work as well as the relations between them. Modern state perpatually recreates and regulates the public spaces through its arrangements. As a social relationship, prostitution had its share from the Ottoman modernization and was transformed into an institution which reinforcing the puissance over the society beginning from the end of nineteenth century. In the final analysis, this work has chosen Istanbul as its sample in the scope of its subject. The core reason of this preference is that Istanbul provides the essential materials in terms of its demograhical intensivity and etno-religious patterns. This thesis chronologically includes the years of 1876-1923. In the thesis, background of institutionalisation of prostitution in Istanbul shall be focused upon through the discourse of public health and urban order. Besides, a large scale profile is to be constructed about the actors in the business of prostitution in perspective of gender and is shown that they formed a sui generis subculture with its own rituals.