Patates tarımında farklı sulama yöntemlerinin su kullanımı, verim ve enerji tüketimi yönünden karşılaştırılması

Abstract

Yapılan bu çalışmada, Konya Ovası' nda, yağmurlama, karık ve damla sulama yöntemlerinin, patatesin verim ve kalite özellikleri ile su ve enerji kullanımına etkileri araştırılmıştır. Ayrıca, damla sulama yönteminde iki farklı lateral aralığı (70 cm ve 140 cm) ve iki farklı ıslatılan alan yüzdesinin (% 100 ve % 75) patatesin verim ve verim unsurları üzerine etkileri de incelenmiştir. Araştırma, 2008 ve 2009 yıllarında, Konya Şeker A.Ş' nin Alakova' daki deneme arazisinde yürütülmüştür.Bölge koşullarında, her iki deneme yılının ortalaması dikkate alındığında, patates bitkisinin yetiştirme dönemleri içinde gerçekleşen mevsimlik bitki su tüketimi ortalama 670.23 mm ile yağmurlama sulama yönteminde en yüksek olmuştur. Bu değer karık sulama yönteminde 618.30 mm, damla sulama yönteminde ise 572.17 mm olarak bulunmuştur. Mevsimlik bitki su tüketimi damla sulama yöntemine kıyasla, yağmurlama ve karık sulama yöntemlerinde sırasıyla % 17.1 ve % 8.1 daha fazla gerçekleşmiştir. Yağmurlama, karık ve damla sulama yöntemleri arasında, toplam yumru verimi, bitki başına yumru sayısı, yumru çapı, yumru boyu, yumru kuru madde oranı, yumru nişasta oranı ve yumru protein oranı açısından istatistiki olarak % 1 ve % 5 önem seviyesinde bir fark bulunmazken, tek yumru ağırlığı ve pazarlanabilir yumru veriminde % 5 seviyesinde fark bulunmuştur. Pazarlanabilir yumru verimi, damla sulama yönteminde yağmurlama yöntemine göre % 11.5, karık yöntemine göre % 5 daha fazladır. Sulama suyu ve su kullanım etkinliği her iki deneme yılında da en yüksek damla yönteminde, en düşük yağmurlama yönteminde elde edilmiş olup, bu değerler damla yönteminde sırasıyla ortalama 8.32 kg/m3 ve 7.51 kg/m3, yağmurlama yönteminde ise sırasıyla ortalama 6.09 kg/m3 ve 5.76 kg/m3 olarak hesaplanmıştır. Birim alana enerji tüketimi damla yöntemine kıyasla, yağmurlama yönteminde % 22.8 daha fazla olmuştur. Yağmurlama ve damla sulama yöntemleri ile birim alanın sulanması için, yerüstü su kaynaklarına göre yer altı su kaynakları ile sulamada doğrudan enerji tüketimi % 30 daha fazladır.Damla sulama yönteminde, farklı lateral aralığı ve ıslatılan alan yüzdesinin uygulandığı deneme konularında mevsimlik bitki su tüketimi konulara bağlı olarak 454.38 (lateral aralığı 140 cm, ıslatılan alan yüzdesi % 75) ile 572.17 (lateral aralığı 70 cm, ıslatılan alan yüzdesi % 100) mm arasında değişmiştir. Farklı lateral aralığı uygulaması daha çok yumru verimi, tek yumru ağırlığı, bitki başına yumru sayısı, yumru çapı, yumru boyu, pazarlanabilir yumru verimi gibi patatesin fiziksel kalite unsurları üzerine etkili olurken, ıslatılan alan yüzdesi uygulaması ise yumru nişasta ve protein oranı gibi kimyasal kalite parametreleri üzerinde istatistiki açıdan etkili olmuştur. Damla sulamada farklı lateral aralığı ve ıslatılan alan yüzdelerinin uygulandığı deneme konularında, sulama suyu kullanım etkinliği 8.32 - 4.90 kg/m3, su kullanım etkinliği 7.51- 5.44 kg/m3 arasında değişmiştir.Anahtar Kelimeler: Islatılan alan yüzdesi, Lateral aralığı, Konya Ovası, Patates, Sulama yöntemi.

In this study, the effects of different irrigation methods on yield and yield components of potato and water use, energy consumptions of methods were investigated. The methods which were used in this study were sprinkler, furrow and drip irrigation. In drip irrigation, the effects of two different lateral spacing (70 cm and 140 cm) and two different wetted area percentage (100% and 75%) on yield and yield components of potato were also investigated. The study was conducted in Konya Şeker Corporation?s experimental fields during the growth season of 2008 and 2009 on Alakova-Konya.The highest seasonal evapotranspiration through potato growth seasons was obtained from sprinkler irrigated plots with 670.23 mm when considering two years averages. The seasonal evapotranspirations were calculated as 618.30 mm and 572.17 mm in furrow irrigation and drip irrigation methods, respectively. Seasonal evapotranspirations were found 17.1% and 8.1% higher in sprinkler irrigation and furrow irrigation regarding to drip irrigation respectively. It was found no significant differences on total tuber yield, number of tuber per plant, tuber diameter, tuber size, tuber dry mater ratio, tuber starch ratio and tuber protein ratio between sprinkler, furrow and drip irrigation methods statistically. But it was found significant relations between individual tuber weight, marketable tuber yield and irrigation methods at %5 level. Marketable tuber yield was found 11.5% and 5.0% higher in sprinkler and furrow irrigation than drip irrigation respectively. The highest water use efficiency (WUE) and irrigation water use efficiency (IWUE) were obtained with drip irrigation plots while the lowest were obtained from sprinkler irrigation plots for both years. Mean WUE and IWUE was calculated as 8.32 kg/m3 and 7.51 kg/m3 in drip irrigation and 6.09 kg/m3 and 5.76 kg/m3 in sprinkler irrigation respectively. The energy consumption for per unit area was found 22.8% higher in sprinkler irrigation than drip irrigation. It was found that 30% higher energy were consumed in plots irrigated from groundwater resources than the plots irrigated from underground water resources for both drip and sprinkle irrigation methods.Seasonal evapotranspiratios were ranged between 454.38 mm and 572.17 mm in the drip irrigated plots where different lateral spacing and wetted area percentage were applied depending on the treatments. It was found that the different lateral spacing had effected physical quality parameters such as tuber yield, individual tuber yield, number of tuber per plant, tuber diameter, tuber size, marketable tuber yield and wetted area percentage had effected chemical quality parameters such as tuber starch ratio and tuber protein ratio statistically. IWUE and WUE were ranged between 8.32 - 4.90 kg/m3 and 7.51- 5.44 kg/m3 respectively in the drip irrigated plots where different lateral spacing and wetted area percentage were applied.Keywords: Wetted area percentage, Lateral spacing, Konya Plain, Potato, Irrigation method.