Türkçede -mAk ve -mAklIk eylemlikleri üzerine işlevsel bir inceleme

Abstract

Dil bilgisi kitaplarında `Mastar, Ad-fiil` olarak nitelendirilen -mAk ve -mAklIk ekleri, fiil kök ve gövdelerine eklenerek geçici hareket adları yaparlar. Bu hareket adları çeşitli oluş, kılış ve durumları gösterirler. -mAk ve -mAklIk ekleri, hareket işlevinin yanı sıra kalıcı ad yapma özelliği de taşırlar. Eski Türkçeden Türkiye Türkçesine kadar kullanımı devam eden -mAk eki ve geçmişte kullanılan ancak günümüzde kullanımdan düşen -mAklIk eki bu tez çalışmasının ana konusudur.Bu tez çalışması iki ana bölümden oluşmaktadır. Öncelikle `Giriş` kısmında, -mAk ve -mAklIk eklerine dair çeşitli araştırmacıların sunduğu bilgiler derlenmiştir. `Birinci Bölüm`de -mAk ekinin cümledeki konumuna göre (yüklem, özne, nesne, dolaylı tümleç, zarf tümleci) hareket işlevi ve kalıcı ad yapma işlevi incelenmiştir. `İkinci Bölüm`de ise -mAklIk ekinin cümledeki konumuna göre (yüklem, özne, nesne, dolaylı tümleç, zarf tümleci) hareket işlevi ve kalıcı ad yapma işlevi incelenmiştir. Bu araştırmalar, Türkçenin tarihî ve günümüz metinlerinden alıntılanan örneklerle yapılmıştır. Son olarak iki ekin cümledeki işlevselliği ve eklerle olan kullanımları gibi karşılaştırmalar `Sonuç` kısmında tablolarla değerlendirilmiştir.Anahtar Sözcükler: -mAk eki, -mAklIk eki, Eylemlik, İşlev, İşlevsellik

The affixes -mAk and -mAklIk, which are described as `Infinitive, Verbal noun` in the grammar books make temporary action nouns by adding to the verb roots and stems. These action nouns show various process, action and situations. In addition to movement function the affixes -mAk and -mAklIk also have feature of permanent noun making. The affixes –mAk which continues to be used from Old Turkish to Turkey Turkish and -mAklIk which has been used in past but nowadays has fallen out of use is main subject of this thesis. This thesis consists of two main parts. First of all, data about -mAk and-mAklIk affixes presented by various researchers is compiled in the `Introduction ` section. In the `First Part`, with regard to the position of the affix -mAk in the sentence (predicate, subject, object, indirect object, adverbial complement), the function of movement and the function of making a permanent noun have examined. In the `Second Part`, with regard to the position of the -mAklIk affix in the sentence (predicate, subject, object, indirect object, adverbial complement) the function of movement and the function of making a permanent noun have analyzed. These researches have done with examples quoted from the historical and modern texts of Turkish. Finally, comparisons such as the functionality of the two affixes in the sentence, their use with the affixes have evaluated with tables in the `Result` section.Keywords: The Affix -mAk, The Affix -mAklIk, Infinitive, Function, Functionality