Türkiye`de piyasa gözetimi ve denetimi uygulamaları ve tüketicilerin bu konudaki görüş ve beklentileri

Abstract

Tüketicinin korunması, üretimin ve ticaretin ülke sınırlarını aşarak global bir nitelik kazanmasıyla, tüketim olgusunun önemli unsuru olmuştur. Günümüzde, dönüşen gereksinimleri karşılamak amacıyla, bu kavram klasik anlamının ötesine geçerek, piyasaya sunulan tüm ürünlerin güvenliğini önceleyen ürün güvenliği üzerinde yoğunlaşmaktadır.Piyasa gözetimi ve denetimi, düzenlenen teknik kurallara uyulup uyulmadığının, ürünlerin güvenli olup olmadığının, kamu otoritesince denetlenmesidir. Tüm ürünlerin güvenliğini sağlamak ve güvensiz ürünleri piyasadan uzaklaştırmak tüketiciyi korumakla yükümlü devletin görevidir. Amaç, tüketicilerin tehlikeli ürünlerden korunmasını ve firmaların güvenli ürün üretmesini sağlamaktır.Bu çalışmanın hedefi piyasa gözetim ve denetiminin ülkemizdeki konumunu, tüketicilerin bilgi ve farkındalık düzeyini ortaya koymaktır. Araştırmaya, Ankara'da yaşayan 18 yaş üzeri 307 tüketici katılmış, veriler soru formuyla toplanmış ve analizinde SPSS 23.0 programı kullanılmıştır.Araştırmada;Ürün güvenliği, piyasa gözetimi ve denetimi ile CE işaretinin anlamından ve devletin güvensiz ürün tespitinde kullanabileceği yetkilerden haberdar olunduğu,Ticaret Bakanlığınca denetlenen ayakkabı ve tekstilin doğru bilindiği, deterjan ile oyuncak ve çocuk bakım ürünlerinin Sağlık Bakanlığınca denetlendiği şeklinde genel bir kabulün bulunduğu, Tarım ve Orman Bakanlığı sorumluluğundaki gıdaların Sağlık Bakanlığınca denetlendiğinin düşünüldüğü,Güvensiz ürünlere yönelik önlemlerin duyurulduğu GÜBİS'in neredeyse bilinmediği (%79,3), güvensiz ürünlerin üreticilerince gönüllü geri çağrılabileceğinin kısmen bilindiği (%61,8),Ticaret Bakanlığı sorumluluğundaki tekstil, ayakkabı, kırtasiye, mobilya veya oyuncakların güvensiz olması durumunda şikâyetin buraya yapılması gerektiğini bilenlerin oldukça sınırlı olduğu (%7,8), başvuru mercii olarak Tüketici Mahkemeleri (%44,6) ile satıcının (%19,2) düşünüldüğü, bu ürünlerin şikâyet edilebildiği www.tuketici.gov.tr sitesinin kısmen doğru bilindiği (%42,9), bu ürünlerle ilgili ihbarın ALO 175 Çağrı Merkezine yapıldığının neredeyse bilinmediği (%87),Devletin güvensizliği tespit etmede etkin olmadığının (%83,3) düşünüldüğü, bu düşünceyi paylaşanların dörtte birinin (%26,4) devletin denetime odaklanmadığını, yaklaşık beşte birinin (%18,1) para cezaları ve yaptırımların yeterli olmadığını düşündükleri saptanmıştır.Anahtar Sözcükler: Tüketicinin korunması, ürün güvenliği, piyasa gözetimi ve denetimi

Consumer protection is important element of phenomenon of consumption, with production and commerce crossing the borders of country and gaining global quality. Today, to meet requirements, this goes beyond its classical meaning and focuses on product safety prioritizing safety of all products offered to market.Market surveillance is to check whether technical rules are complied with, whether products are safe or not, by public authority. It is duty of state to ensure safety of all products and to remove unsafe products from market. The aim is that consumers are protected from hazardous products and firms produce safe products.Aim of study is to reveal position of market surveillance in Turkey and level of knowledge, awareness. Study was attended by 307 consumers over age of 18 in Ankara, data was collected through questionnaire and SPSS was used.In study, followings were found:Being aware of meaning of product safety, market surveillance, CE marking and government powers,It's thought that shoes and textiles are inspected by Ministry of Commerce, ministry controlling detergent, toys and childcare products is unknown, and that foods are inspected by Ministry of Health,It's partially known that GÜBİS, insecure products are announced, and that voluntary recalls by manufacturers of insecure products can be recalled,In cases of insecurity of textiles, shoes, stationery, furniture, it's almost unknown that complaint will be made to Ministry of Commerce and Consumer Courts and seller are considered instead ministry, www.tuketici.gov.tr site is partially known, it's almost unknown that notification was made to ALO 175,State was not effective in detecting insecurity, that a quarter of those who shared this opinion did not focus on control, and about one-fifth fines and sanctions were not sufficient.Keywords: Consumer protection, product safety, market surveillance