Kırsal yerleşim peyzaj karakter analizi ve değerlendirmesi: Ankara – Çankaya ilçesi Evciler Mahallesi örneği

Abstract

Kırsal yerleşimlerin sahip olduğu doğal ve kültürel özellikler, bu alanların şekillenmesinde ve gelişiminde önemli rol oynamaktadır. Kırsal yerleşimler farklı uygarlıkların kültürel izleri ve çeşitli doğal kaynaklar ile biçimlenerek farklı peyzaj karakterlerine ve özgün kimliklere sahip olmaktadır. Günümüzde kentli insanların turizm isteği, yeni yerleşim alanları arayışı ve doğal alanlara yönelimi gibi ihtiyaçları karşılaması açısından kırsal yerleşimler giderek artan baskı altındadır. Ek olarak kentsel alanlar çeperlerinde genişlerken, kırsal alanlardaki yerleşimleri de varolan yapılaşma biçiminde değiştirip dönüştürmektedir. Kırsal yerleşimlerin gelişimine ülkemizde ihtiyaç duyulduğu yadsınamaz bir gerçektir fakat peyzaj karakteri dikkate alınmadan oluşturulan yerleşimlerin gelişimi hem ekolojik dengeye hem de kültürel değerlere zarar verebilmektedir. Yerel ölçekte kırsal yerleşim peyzaj karakteristiği çalışmalarına katkı sağlamak amacı ile bu çalışmada, Ankara - Çankaya ilçesi Evciler Mahallesi'nin sahip olduğu peyzaj karakteri incelenmiştir ve kırsal peyzaj karakterinin değerlendirilmesi için öneriler sunulmuştur. Evciler Mahallesi'nde zamanla süregelen doğal ve kültürel özelliklerin yerleşimin peyzaj karakterini nasıl oluşturduğu ortaya konulmuştur. Bu amaçla; yerleşimde incelemeler yapılmış, peyzaj karakter tanımlanması Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) aracılığı ile haritalanmıştır ve peyzaj kimlik özelliklerini değerlendirme matrisi ile yerleşim peyzaj karakteri belirlenmiştir. Evciler Kırsal Yerleşimi'nin peyzaj karakteri, vadi içerisinde yamaçlara yerleşmiş kırsal peyzajdır. Kırsal ve kentsel alanlar için fiziki gelişimi esas oluşturacak tasarım rehberleri dünyada giderek daha fazla önem kazanmaktadır. Kırsal alan ve yerleşimlerin peyzaj karakterine dayandırılmadan hazırlanan tasarım rehberleri, doğal ve kültürel özelliklerin korunmasında ve gelecek nesillere aktarımında temel veriden noksan kalacaktır. Gelişmiş dünyada olduğu gibi ülkemizde de kırsal yerleşimlerin peyzaj karakteri mekânsal plan ve tasarım çalışmaları için belirleyici ve yönlendirici olmalıdır.

Natural and cultural characteristics of rural settlements have an important role in development and formation of these areas. Having been shaped by various natural sources and cultural traces of different civilizations, rural settlements have different landscape characters and original identities. Nowadays rural settlements are under pressure due to urban dwellers' tourism desire, search of new settlement areas and tendency to natural areas. Furthermore, rural settlements are also changing and converting in existing construction forms while urban areas are expanding in their boundaries.Development of rural settlements is a need for our country but developing without considering landscape character may harm both ecological balance and cultural values. In this study, landscape character of Ankara- Çankaya, Evciler neighborhood is scrutinized so as to contribute to rural settlement landcape characteristics studies on a local scale and suggestions are offered for evaluation of rural landscape character. The study reveals how natural and cultural features form the landscape character of settlement. For this purpose, examinations are done in the area and landscape character description is mapped by Geographic Information Systems (GIS) and landscape character of settlement is determined by assessment matrix of landscape identity characteristics. Landscape character of Evciler rural settlement is rural landscape settled in sides of valley. The importance of design guides that will constitute a basis for physical development for rural and urban areas is gradually increasing. Design guides prepared non- depending to rural area and settlements landscape characteristics will be shortcoming of main data in terms of protection of natural and cultural characteristics and their transmission to next generations. Landscape character of rural settlements should be determining and leading as for spatial plan and design in our country just as it is in developed world.