Termal tesis tasarım kalitesinin değerlendirilmesi ve geliştirilmesine yönelik bir model önerisi: Kalite fonksiyon yayılımı (KFY)

Abstract

Mimari tasarım kalitesini değerlendirme ve geliştirme süreci, karmaşık birçok problemi barındıran bir süreçtir. Tasarımlar aynı yapı türüne ait olsalar bile kullanıcı talepleri, çevresel etkenler, yapı elde etme süreçleri, teknik gereksinimler ve projeyi gerçekleştirecek ekipler farklı olabilmektedir. Tasarım aşamasında kullanılan klasik yöntemler bu çeşitliliği gözden kaçırmakta ve genellikle tasarımcı odaklı projeler geliştirilmektedir. Bu durum ise; kullanıcı beklentilerinin tasarım sürecine aktarımının zayıf olduğunu ortaya koymaktadır. Üretim ve ürün kalitesinin artırılması için kullanıcı beklentileri ve teknik gereksinimlerin tasarımlara doğru ve birbiriyle uyumlu bir şekilde aktarılması gerekmektedir. Kalite değerlendirme ve geliştirme yöntemlerinin üretim sürecine tasarım aşamasından başlanarak dâhil edilmesi yapı üretiminin sistemli ve sürdürülebilir gelişimine önemli katkı sunacaktır. Bu bağlamda, farklı disiplinlerde kullanılan hibrit yöntemlerin, mimaride kullanılmak üzere geliştirilmesinin faydalı olacağı düşünülmüştür.Tez çalışmasında, yoğunlukla endüstri ve hizmet sektöründe kullanılan `Kalite Fonksiyon Yayılımı (KFY)` yönteminin mimarlık alanında denenmesine yönelik bir model önerilmiştir. KFY yönteminin adapte edilebilir özellikleri, nitel ve nicel ölçütleri birlikte analiz edebilen yapıları, üretim süreçlerine kalite kavramının yerleşmesi imkânını sunar. Tezde geliştirilen model, termal tesis tasarımları üzerinde örneklendirilmiştir. KFY yönteminin tasarımlarda kullanılmasının en önemli faydası kullanıcı dili ile tasarımcı dilinin uyuşmasını sağlamaktır (KFY'nin ana öğesinin `müşterinin sesi` olması sebebiyle tezde, termal tesislerden hizmet alan kullanıcılar `müşteri` olarak adlandırılmıştır). Toplanan bilgilerin analiz ve değerlendirmelerinde olguların olabildiğince nesnel ve ölçülebilir hale getirilmesi için nitel ve nicel yöntem birlikte kullanılmıştır.Tezin sağlıklı yürütülebilmesi için bir alan çalışması yapılmıştır. Çalışma alanı olarak ülkemizdetermal turizm sektöründe yeni gelişme gösteren, Aksaray (Ihlara) termal kaynak bölgesi tercih edilmiştir. Aksaray ve yakın çevresinde bulunan kaynak bölgesinin tercih edilme sebebi bu bölgenin tesisleşme açısından henüz yolun başında olması ve Kapadokya bölgesinin gelişimi için termal turizme önemli yatırımların yapılmasıdır. Bu çalışma ile bölgede üretilecek tesisler için altyapı oluşturulması hedeflenmiştir.Çalışma beş ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde; çalışma ile ilgili genel bilgilere veliteratür taramasına yer verilmiştir. Ayrıca tez çalışmasının amacı, önemi ve kapsamı ortaya konmuştur. İkinci bölümünde; kullanılan yöntem ve materyallerden bahsedilmiştir. Üçüncü bölümde ise konu ile ilgili tanımlara ve kavramlara yer verilmiş ve tezin kavramsal çerçevesi oluşturulmuştur. Dördüncü bölüm modelin ortaya konulduğu bölümdür. Bu bölümde yapılan alan çalışmaları detaylı bir şekilde anlatılmıştır. Öncelikle çalışma alanındaki tesisleri kullanan 60 kişilik bir odak grupla anket yapılmış, sonuçlar doğrultusunda ortaya çıkan önemli başlıklar affinite (benzeşim) ve hiyerarşi diyagramı yardımıyla ana ve alt kriterler olarak gruplandırılmıştır. Böylece KFY de kullanılacak müşteri beklentileri tespit edilmiştir. Bu beklentilerin Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) yöntemi ile önem dereceleri hesaplanmıştır. Kullanılan AHP yöntemi ikili karşılaştırma matrisi ile 20 kişilik bir odak gruba uygulanmış ve tutarlılık analizleri yapılmıştır. Belirlenmiş olan müşteri beklentileri ve hesaplanan önem dereceleri ile kalite evinde `müşterinin sesi`ni ifade eden yatay bölüm oluşturulmuştur.Bu çalışmalardan sonra literatür araştırması verileri, termal tesislerde hizmet verenler ve tasarımekibiyle yapılan beyin fırtınası sonuçlarıyla birleştirilerek kalite evinde `teknik gereksinimler` olarak adlandırılan dikey bölüm oluşturulmuştur. Termal tesis tasarımı yapan bir firmanın proje ekibiyle görüşülerek `müşterinin sesi` ve `teknik gereksinimler` bölümü ikili karşılaştırma matrisleriyle analiz edilmiştir. Bu yöntemle, teknik gereksinimlerin, müşteri beklentileriyle olan ilişki düzeyi ve teknik gereksinimlerin, müşteri beklentilerine bağlı önem dereceleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Daha sonra teknik gereksinimleri birbiriyle kıyaslayan korelasyon matrisi kullanılmış ve teknik gereksinimlerin birbiriyle olan olumlu ve olumsuz ilişki durumları belirlenmiştir. Çalışma alanında incelenen tesisler arasında rekabet analizi yapılarak iyileşme oranları ortaya konmuş ve gelişim yönlerine katkı sunulmuştur.Tüm matris çözümlerinden elde edilen veri ve bulgular birleştirilerek kalite evi oluşturulmuştur.Oluşturulan kalite evi tek bir görselle birçok analiz sonucunu dile getirmektedir. Kalite felsefesini termal turizm yapılarına adapte etme hedefiyle yola çıkılan bu çalışma ile kullanıcı memnuniyeti de dikkate alınarak sürdürülebilir, rekabet gücü yüksek yapı üretim sürecinin devam ettirilebilmesi hedeflenmiştir.Mimaride tasarım ve üretim süreci karmaşık problemleri bünyesinde barındırır. KFY ve AHPyöntemleriyle üretilen matrisler bu karmaşıklığı küçük parçalara ayırıp, aşama aşama çözüme ulaştırmaya çalışır. Modelin belirli özelliklere göre gruplama ve hiyerarşik düzen içerisinde ana ve alt ölçütlere ayırarak, alternatifleri ikili kıyaslama tabanlı değerlendirme özelliği henüz tasarım aşamasında kalite değerlendirmesine imkân sunmaktadır. Yapı sektöründe yeni projeler üretilirken teknik gereksinimlerin belirlenmesiyle birlikle kullanıcılardan toplanan bilgilerin kalite planlama sürecine katkısı uygulayıcıların süreci sistemli bir şekilde yürütmesiyle mümkün olacaktır. Bu nedenle sezgisel olgular ve proje ekibi kararlarının daha objektif yöntemler kullanılarak somutlaştırılması gerekmektedir. Üretilen modelin bu yöndeki eksiklikleri gidereceği düşünülmektedir.

The process of evaluating and improving the quality of architectural design is a process that involves many complex problems. Even if designs belong to the same structure type, user demands, environmental factors, building processes and project teams may differ. The classical methods used in the design phase overlook this variety and project designs are generally developed `designer-oriented`. This is the case; reveals the weakness of the user's participation in the design process. In order to increase production and product quality, user expectations and technical requirements need to be transferred to designs in a correct and compatible manner. The introduction of quality assessment and development methods into the production process starting from the design stage will make an important contribution to the systematic and sustainable development of building production. In this context, it was thought that the development of hybrid methods used in different disciplines for use in architecture would be useful.In the thesis study, a model has been proposed for testing the Quality Function Propagation method, which is mostly used in industry and service sector. The adaptive properties of the KFY method, together with the structures that can analyze the qualitative-quantitative criteria, provide the possibility of establishing the concept of quality to the production processes. The model developed in the thesis is exemplified on thermal facility designs. The most important benefit of using the QFD method in designs is the matching of the language used by the customer and by the designer (since the main element of the KFY is the voice of the customer, `the user` is named as `the customer` in the thesis). Qualitative and quantitative methods have been used together to make the cases as objective and measurable as possible in the analyses and evaluations of collected information. A field study has been decided to ensure that the thesis can be carried out in properly. Aksaray (Ihlara) thermal resource area, which has recently developed in the thermal tourism sector in our country, has been chosen as a study area. The reason why Aksaray and its surrounding area are preferred is the fact that this region is still at the beginning of its establishment and thermal tourism is making significant investments for the development of the Cappadocia region. With this study, it is aimed to establish an infrastructure for the facilities that will be developed in the region.The study consists of five main chapters. In the first chapter, general information about the study and literature review were included. In addition, the aim, the importance and scope of the thesis are revealed. In the second part, used methods and materials are mentioned. In the third chapter, definitions and concepts related to the subject are given and conceptual structure of the thesis is formed. The fourth chapter is the section where the model is presented. In this section, field studies are explained in detail. First, a survey was conducted with a focus group of 60 people using the facilities in the study area. The important topics that emerged in accordance with the results were grouped as main and sub criteria with the help of affinity and hierarchy diagrams. Thus, customer expectations to be used in KFY have been determined. Analytical Hierarchy Process (AHP) method is used to calculate the severity of these expectations. The AHP method used was applied to a focus group of 20 people with a double comparison matrix and consistency analyzes were performed. With the determined customer expectations and the calculated severity levels, a horizontal section was created that expresses the voice of the customer in the quality house. After these studies, the literature survey data were combined with the results of the brainstorming conducted by the designers and the service providers in the thermal facilities and a vertical section called the technical requirements in the quality house. Later on, architects of thermal facilities design were interviewed and the importance of technical requirements, customer expectations and weight ratios were tried to be determined using the `Voice of Customer` and `Technical Requirements` section pairwise comparison matrix. With this method, it was tried to determine the weighted coefficients and weight ratios of technical requirements based on customer expectations. Then, the correlation matrix comparing the technical requirements with each other was used and the positive and negative relations of technical requirements between each other were determined. Comparing the competition between the facilities surveyed in the study area, the improvement rates are revealed and the contribution to the development directions is presented. The data and findings obtained from all matrix solutions were combined to obtain `House of Quality`. The quality house created expresses the results of many analyzes with a single image. This thesis, which aims to adapt the philosophy of quality to the thermal tourism buildings, is a basis for sustainable and competitive building production process in consideration of user satisfaction. The building design and production process incorporates complex problems. The matrices produced by the QFD and AHP methods try to separate this complexity into small pieces and arrive at a gradual solution. The model allows for quality evaluation while still in the design process, with grouping of criteria and pairwise comparison feature in hierarchical order.