Bitkisel üretimde maliyet değişiminin hayvansal ürün piyasası üzerine etkisinin kısmi denge modeli ile açıklaması

Abstract

Bu çalışmanın amacı; bitkisel üretimde maliyet değişiminin hayvansal ürün piyasasına etkisinin belirlenmesidir. Bu anlamda Türkiye sığır varlığının %5,34'ünü oluşturan Konya ilinde faaliyet gösteren besi ve süt sığırcılığı yapan işletmeler, çalışmanın ana popülasyonunu oluşturmuştur. Çalışmada, Konya ilinin sığır varlığının %61,41'ini oluşturan; Ereğli, Karatay, Çumra, Meram, Karapınar, Ilgın ve Cihanbeyli ilçeleri gayeli örnekleme yöntemine göre seçilmiştir. Çalışmada kullanılan veriler, tabakalı tesadüfi örnekleme yöntemine göre %95 güven aralığında %5 hata ile belirlenen 107 sığır yetiştiriciliği işletmesinden anket yoluyla elde edilmiştir. Elde edilen birincil veriler ile incelenen tarım işletmelerinin sosyal, teknik ve ekonomik yapılarına ilişkin durumları belirlenerek, işletmelerin birim et ve süt maliyetleri incelenmiştir.İncelenen işletmelerin sermaye yapıları fonksiyonlarına göre sınıflandırılarak incelenmiş ve işletmeler ortalaması aktif sermaye 2.014.451,15 TL olarak hesaplanmıştır. Aktif sermayenin %55,70'ini arazi sermayesi, %35,77'sini sabit işletme sermayesi ve %8,52'sini döner işletme sermayesi oluşturmaktadır. Pasif sermayenin ise %91,18'ini öz sermaye, %8,82'sini yabancı sermaye oluşturmaktadır. İncelenen işletmelerin ekonomik karlılık düzeyi %9,58, işletmelerin başarısını gösteren mali karlılık düzeyi ise %7,98 olarak hesaplanmıştır. Ayrıca işletmelerin ortalaması olarak birim süt maliyeti 0,88TL ve 1 kg canlı ağırlık maliyeti 29,58 TL olarak hesaplanmıştır.Çalışmada kullanılan ikincil verilerden zaman serileri ve modeller oluşturulmuştur. Bu bağlamda, bitkisel ürün maliyet değişiminin hayvansal ürün piyasasına, özellikle kırmızı et ve süt fiyatlarının oluşmasına etkileri, kısmi denge modeli ile araştırılmıştır. Model kurulması için gerekli olan veri, Türkiye kırmızı et ve süt üretim miktarları, rakip ve tamamlayıcı mallar ile girdi fiyatlarından oluşmaktadır. Çalışmanın temel veri kaynağı olan ve 1995–2017 dönemini kapsayan zaman serisi veri grubu, kısmi denge modelinde kullanılmak üzere ilgili kurum ve kuruluşlardan elde edilmiştir. Modelde mazot maliyet unsuru olup; arpa, mısır, ayçiçeği fiyat modelini pozitif yönde etkilemektedir. Artan arpa, mısır ve ayçiçeği fiyatları ise süt ve besi yemi fiyatını pozitif yönde etkilemektedir. Yem fiyatlarının artması, incelenen besi ve süt işletmeciliği için canlı hayvan satın alma bedeli hariç en yüksek maliyet unsurunu oluşturmaktadır. Tüm bu hususların gerek süt ve gerekse et fiyatlarını artıracağı muhakkaktır ve model sonuçlarıyla örtüşmektedir.

Purpose of this study is to determine the effect of change in the cost of crop production on animal product market. In this sense, beef and dairy cattle farms operating in the province of Konya forming 5.34% of Turkey's population of cattle breeding, has formed the main population of this study. Eregli, Karatay, Cumra, Meram, Karapinar, Ilgın and Cihanbeyli districts were selected according to the purposive sampling method, since they have formed 61.41% of the cattle breeding in Konya province. The data used in the study were obtained from 107 cattle breeding enterprises which were determined with 5% error in 95% confidence interval according to stratified random sampling method. With the primary data obtained, the social, technical and economical structures of the farms were examined and unit meat and milk costs of the farms were specified.The capital structures of the enterprises examined are classified according to their functions and the average active capital is calculated as 2.014.451.15 TL. 55,70% of the active capital is land capital, 35,77% is fixed capital and 8,52% is working capital. Also, 91,18% of passive capital is composed of equity and 8,82% is foreign capital. The economic profitability level of the enterprises examined was calculated as 9.58% and the financial profitability level showing the success of enterprises was calculated as 7.98%. In addition, the average milk cost per farm was 0.88 TL and 1 kg live weight cost was calculated as 29.58 TL.In the study, time series and models have been structured from the the secondary data used. In this context, the effects of the change in crop costs on the formation of animal product market, especially red meat and milk prices, were investigated with partial equilibrium model. Data necessary for establishment of the model are composed of red meat and dairy production quantities of Turkey, competing and complementary goods and input prices. Time series data group, which is the main data source of the study and covering the period of 1995-2017, was obtained from the related institutions and organizations for use in the partial equilibrium model. In the model, diesel fuel is a cost element; and barley, corn, sunflower positively affect the price model as well. Rising barley, corn and sunflower prices has a positive effect on the prices of milk and fattening feed. The increase in feed prices constitutes the highest cost element for the livestock and dairy business examined excluding the purchase price of livestock. All these issues will surely increase the prices of both milk and meat and are consistent with the model results.