Altınapa-Sağlık (Konya) yöresinde yer alan Terra rossaların kökeninin incelenmesi

Abstract

İnceleme alanı Konya İli'nin 24 km batısında yer alan Altınapa baraj gölü ve çevresini kapsamaktadır. Bölgede Jura-Kretase yaşlı Lorasdağı kireçtaşlarına ait kireçtaşı-dolomitik kireçtaşı birimlerinin ayrışması sonucunda oluşan terra rossa oluşukları gözlenmektedir. Bu çalışmanın amacı tektonik kontrollü karstik boşluklarda yer alan terra rossaların jeolojik, mineralojik ve jeokimyasal özelliklerinden yararlanarak kökeninin aydınlatılmasıdır. Genellikle toprağımsı-breşik yapıda gözlenen gevşek kırmızımsı-kahverenkli terra rossa oluşukları düzensiz sınırlı karstik çökeller şeklinde olup başlıca hematit, götit, kaolinit, illit, seyrek gibsit, turmalin gibi minerallerden oluşmaktadırlar. Jeokimyasal analizler terra rossaların başlıca SiO2, CaO, Fe2O3 ve Al2O3' den oluştuklarını göstermiştir. Nadir toprak element içerikleri La (3.8-91.2), Ce (5.4-175.9), Pr (0.73-18.54), Nd (2.8-69), Sm (0.47-13.11), Eu (0.1-2.89), Gd (0.46-12.01), Tb (0.06-1.81), Dy (0.43-10.2), Y (1.8-57.7), Ho (0.07-2.03), Er (0.24-5.63), Tm (0.03-0.83), Yb (0.23-5.34), Lu (0.03-0.82) ppm aralığında değişiklik göstermektedir. PAAS normalize nadir toprak element (NTE) desenleri hafif NTE'lerin ağır NTE'lere göre zenginleştiğini ((La)N/(Lu)N =1.38) göstermektedir. Aynı zamanda orta negatif Ce ve Eu anomalisi gösterirler. Jeolojik, mineralojik ve jeokimyasal veriler incelenen terra rossaların içerisinde bulundukları Jura-Kretase yaşlı Lorasdağı kireçtaşı içerisindeki terrijen kökenli alimünosilikat fazından atmosferik şartlar altında gerçekleşen zayıf-orta lateritleşme süreçleri sonucunda oluştuğunu göstermektedir. Alimünosilikat fazını kaynak kayacı belirleme çalışmalarında hem ana kayaç hem de terra rossa örnekleri analiz sonuçları ortaç-felsik magmatik kökenli bir kaynağa işaret etmektedir. Sonuç olarak Altınapa terra rossaları günümüzde devam eden lateritleşme süreçleriyle birlikte Jura-Kretase yaşlı karbonat çökellerinin içerisine muhtemelen çökelme sırasında Gondvana kıta kenarında mostra vermiş olan Sakarya zonuna ait ortaç-felsik kökenli magmatik ve sedimanter kökenli birimlerden türeyerek taşınmış olan terrijen kökenli materyallerden türemişlerdir.

The study area covers Altınapa resorvoir and its surroundings, 24 km west of Konya. The terra rossa formations formed as a result of the decomposition of limestone-dolomitic limestone units belonging to the Jurassic-Cretaceous limestone of Lorasdağı are observed in the region. The aim of this study is to clarify the origin of terra rossas in tectonically controlled karstic cavities by taking advantage of geological, mineralogical and geochemical properties. Loose reddish-brown Terra rosa formations, generally observed in soily-brecciated form, are in the form of irregularly limited karstic deposits and are mainly composed of minerals such as hematite, goethite, kaolinite, illite, sparse gibcite and tourmaline. Geochemical analyzes showed that terra rossas were mainly composed of SiO2, CaO, Fe2O3 and Al2O3. Rare earth element contents La (3.8-91.2), Ce (5.4-175.9), Pr (0.73-18.54), Nd (2.8-69), Sm (0.47-13.11), Eu (0.1-2.89), Gd (0.46-) 12.01), Tb (0.06-1.81), Dy (0.43-10.2), Y (1.8-57.7), Ho (0.07-2.03), Er (0.24-5.63), Tm (0.03-0.83), Yb (0.23-5.34) ), Lu (0.03-0.82) ppm. PAAS normalized rare earth element (REE) patterns show that light REEs are enriched ((La)N/(Lu)N =1.38) than heavy REEs. They also show moderate negative Ce and Eu anomalies.Geological, mineralogical and geochemical data indicate that terra rossas were formed as a result of weak-medium lateritization processes under atmospheric conditions from terrigenous alimunosilicate phase in limestones of Jurassic-Cretaceous limestone of Lorasdağı. In the studies of determination of the source rock of alimunosilicate phase, the analysis results of both main rock and terra rossa samples indicate a source of medieval-felsic magmatic origin.As a result, Altınapa terra rosses are derived from terrigenous origin of magmatic and sedimentary origin units belonging to Sakarya zone which probably exposed outcrops of Jurassic-Cretaceous carbonate sediments at the edge of Gondvana continent.