Van ili Çatak ilçesinde bulunan yabani buttumların (Pistacia khinjuk) anaçlık özelliklerinin değerlendirilmesi

Abstract

Bu çalışma 2018-2019 yılları arasında Van ili Çatak İlçesi Reşan mevkisinde yürütülmüştür. Çalışmanın yürütüldüğü bölgede doğal olarak yetişmiş buttum (Pistacia khinjuk) ağaçları taranarak çok genç olmayan, gelişme durumu iyi, aşırı boylanma göstermemiş, taç şekli bakımından düzgün, meyve tutumu iyi ve meyvesi iri olan ağaçlar tespit edilerek her ağaç bir tip olarak kabul edilmiştir. Seçilen ağaçlarda taç genişliği, taç yüksekliği, taç şekilleri, gövde çevresi, gövde boyları, pomolojik analizler(meyvelerde 100 tane ağırlığı, dolu/boş meyve oranı), tohum canlılığı ve fenolojik gözlemler (tomurcuk kabarması, tomurcuk patlama tarihi, çiçeklenme başlangıcı, tam çiçeklenme, çiçeklenme sonu, çiçeklenme süresi, meyve olgunlaşma tarihleri, yaprak açma tarihi, yaprak dökme tarihi) incelenmiştir. 2018-2019 yılı Eylül ve Ekim aylarında yapılan arazi taramalarında belirlenen kriterlere uygunluk gösteren 20 tip seçilmiş bu tiplerin tanımlanmasına ve kolay bulunmasına yardımcı olmak amacıyla GPS ile koordinatları alınmış, ağaçların üzerine kodlamalar yapılmış ve bu ağaçlardan örnek meyveleri her bir ağaçtan 2 kg olmak üzere toplanmıştır. Yapılan değerlendirmeler sonucunda taç genişliği; 4.15 m (VN.ÇTK.18.015) ile 6.04 m (VN.ÇTK.18.006), taç yüksekliği; 2.90 m (VN.ÇTK.18.001) ile 8.10 m (VN.ÇTK.18.009), taç şekli; 6 tip dik, 7 tip yarı dik, 7 tip yayvan, gövde çevresi; 48 cm (VN.ÇTK.18.002) ile 107 cm (VN.ÇTK.18.006), gövde boyu; 1.05 m (VN.ÇTK.18.008) ile 2.19 m (VN.ÇTK.18.002), 100 tane ağırlığı; 17.034 g (VN.ÇTK.18.010) ile 21.858 g (VN.ÇTK.18.005), dolu/boş meyve oranı tüp tiplerde %100, tohum canlılık oranı %55 (VN.ÇTK.18.018) ile %85 (VN.ÇTK.18.001) arasında tespit edilmiştir. Sonuç olarak bu bölgede bulunan yabani buttum (Pistacia khinjuk) ağaçlarının anaçlık değerlerinin olduğu ve bu genotipler üzerinde ileri düzeyde değerlendirme çalışmalarının yapılması gerektiğini söyleyebiliriz.

This study was conducted in Resan location of Catak district of Van province between the years of 2018-2019. Each tree has been regarded as a type by searching for Buttum (Pistacia khinjuk) trees grown naturally in the region where this study was carried out and by identifying the trees being not too young, having well growth status, not seeming excessive gradation, smooth in terms of canopy shape, having well fruit set and large fruits. In the trees selected, canopy width, canopy height, canopy shapes, trunk circumference , trunk lengths, pomological analysis (100 kernel weight, the rate of full/empty fruit), seed liveliness and phenological observations (burst date of flower buds, date of explosion in flower buds , the start of blooming, full blooming, end of blooming, blooming period, fruit maturation dates, leaf opening date, date of leaf casting) were examined. 20 types of trees, which seemed convenience to the determined criteria, were selected in the land survey administrated in the months of September and October in 2018, and their coordinates were obtained through GPS with the purpose of identifying and finding these types easily. Codifications were performed on trees, and sample fruits from these trees were collected as 2 kg from each tree. As a result of the examination, following results were found; canopy width was between 4.15 m (VN.CTK.18.015) and 6.04 m (VN.CTK.18.006), canopy height was between 2.90 m (VN.CTK.18.001) and 8.10 m (VN.CTK.18.009), canopy shape was virgate in 6 types, semi-virgate in 7 types, broad in 7 types, trunk circumference was between 48 cm (VN.CTK.18.007) and 1.07 m (VN.CTK.18.006), trunk length was between 1.05 m (VN.CTK.18.008) and 2,19 m (VN.CTK.18.002), 100 kernel weight; 17.034 g was between (VN.CTK.18.010) and 21.858 g (VN.CTK.18.005), the rate of full/empty fruit in all fruits was 100%, the rate of seed liveliness was between 55% (VN.CTK.18.018) and 85% (VN.CTK.18.001). Consequently, we could state that the wild buttum (Pistacia khinjuk) trees in this region have rootstock value and further studies should be conducted on these genotypes. Consequently, we may note that the (Pistacia khinjuk) in this region have rootstock value and further studies have to be performed on these genotypes.