Aspir (Carthamus tinctorius L.) çeşitlerine uygulanan farklı dozda gama ışınının m1 ve m2 bitkilerinin bazı tarımsal özellikleri ve ın vıtro adventif sürgün rejenerasyonu üzerine etkileri

Abstract

Bu araştırma 2010-2011 yılları arasında Ankara ekolojik koşullarında Remzibey, Dinçer ve Shifa aspir çeşitleri ile yürütülmüştür. Araştırmada bir iyonize radyasyon kaynağı olan Co-60 kaynağı kullanılarak aspir çeşitlerinin tohumlarına 200,300,400,500 ve 600 Gy dozda gama ışını uygulanmıştır. Araştırmalar 3 ayaklı olarak planlanmış; tarla araştırmaları Tesadüf Bloklarında Bölünmüş Parseller Deneme Desenine göre 3 tekerrürlü, sera ve laboratuar araştırmaları ise Tesadüf Parselleri Deneme Desenine göre 3 tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Araştırmadan elde edilen verilerle istatistiki varyans analizi yapılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre: 2010 yılı M1 bitkilerinde alınan tarla gözlemlerinde; genel anlamda bitki boyu, ilk dal yüksekliği, ana sapa bağlı yan dal sayısı, ana sapta ve ana sapa bağlı yan dalda tabla sayısı, tabla çapı, tablada tohum sayısı, bitki başına tohum verimi ve canlılığın devamlılığı oranı incelendiğinde gama dozlarının artışına paralel olarak belirli düzeyde azalma ortaya çıkmıştır. 2011 yılında M2 bitkilerinden alınan tarla gözlemleri değişiklik göstermiştir. M2 bitkilerinde her üç çeşitte de dozların artışına bağlı olarak çıkış oranında azalmalar gözlenmiştir. Her üç aspir çeşidi de genel anlamda bitki boyu, tabla çapı, tabladaki tohum sayısı ve bin tohum ağırlığı açısından incelendiğinde dozlar arttıkça paralel olarak kontrole oranla bir artış gerçekleştirmiştir. Mutasyonlar her üç çeşitte de 200-400 Gy doz aralığında gözlenmiştir. Doku kültürü araştırmalarında Remzibey çeşidinde 4 mg/l TDZ ve 0.2 mg/l NAA, Dinçer çeşidinde 1 mg/l TDZ ve Shifa çeşidinde ise 2 mg/l NAA ve 2 mg/l BAP içeren MS besin ortamlarında adventif sürgün rejenerasyonunun arttığı sonucuna varılmıştır. Yapılan çalışmada veriler incelendiğinde; genetik çeşitliliklerin ve değişimlerin en fazla 300-400 Gy dozlarında ortaya çıktığı sonucuna varılmıştır.

This study has been conducted with Remzibey, Dinçer and Shifa safflower cultivars in Ankara ecological conditions between the years of 2010-2011. 200, 300, 400, 500 and 600 Gy gama radiation doses were applied on seeds of safflower cultivars by Co-60 source. Studies were planned as three-legged, field studies were performed in a Randomized Complete Block Design with Split Plot with three replicates, greenhouse and laboratory studies were performed in a Randomized Complete Block Design with three replicates. Statistical variance analysis from datas was performed separately. It was observed that plant length, preliminary stem length, number of sub-stems attached to vine, number of disks on vive and on sub-stems attached on vine, diameter of disk, number of seeds on disk, plant seed yield and survival ratio were decreased in parallel with increase of gama doses in general M1 plants in 2010. Decrease in emergence rate was observed depending on increase of doses in M2 of all three varieties. Plant length, diameter of disk, number of seeds on disk and thousand.seed weight were increased in parallel with increase of gama doses in general compared to control in each safflower variety Mutations observed between 200-400 Gy doses in all three varieties. Adventitious shoot regeneration was increased in MS medium supplemented with 4 mg/l TDZ and 0.2 mg/l NAA in Remzibey variety, 1 mg/l TDZ in Dinçer variety and 2 mg/l NAA and 2 mg/l BAP in Shifa variety in tissue culture studies. It was concluded that genetic diversity and mutations appeared mostly in 300-400 Gy doses.