Pre ve postnatal dönemlerdeki kanatlı Bursa fabriciisi (Cloacal bursa) üzerinde ışık mikroskobik çalışmalar

Abstract

-26- OZET Bu çalışmada, bursa Fabricii, embriyonal gelişmesi ve kuluçkadan çıkıştan sonraki dönemlerde oluşan histolojik değişiklikler yönüyle ışık mikroskobik olarak incelendi. Yerli hidrid GXSX anaçlardan elde edilen 150 adet döllü yumurta materyal olarak kullanıldı. Bulgulara dayanılarak aşağıdaki sonuçlara varıldı: 1. Merkezi bir lümene sahip olan bursa taslağı, ilk kez kuluçkanın yedinci gününde gözlendi. Lenf foliküllerinin oluşumu, epitel tomurcuklarının şekillenmesiyle başlamaktadır. Tomurcukların şekillenmesi, bazofilik sitoplazmalı ve mezenşimal hücreler tarafından başlatılmaktadır. Bu hücrelere önceleri derin mezenşimde rastlanırken, hücreler daha sonra yüzey epitelinin altına göç etmektedirler. Lenf foliküllerinin medullalan kuluçkanın onyedinci gününde şekillenmiş durumdadır. 2. Organın lenf foliküllerinin üzerini folikül bağımlı epitel (FAE) olarak isimlendirilen özelleşmiş bir epitel örter. Bazofilik mezenşimal hücrelerden farklılaşan FAE farklı bir histolojik yapı ve mikroskobik görünüme sahiptir. İnterfoliküler bölgeler ise iki katlı interfoliküler epitel (IFE) ile örtülür. İFE'de goblet hücreleri bulunmaktadır. 3. Bursa Fabricii'deki lenf foliküllerinin medullası, endodermal kökenli yüzey epitelinin bazal hücrelerinden köken alan bir kortiko- medullar sınır hücre sırası ile çevrelenir. Bu hücrelerinin korteks tarafında kan damarları belirgin bir ark oluşturmaktadır. Bu yüzden kortiko- medullar hücre sırası timusda olduğu gibi bir kan-bursa bariyeri olarak rol oynamaktadır. 4. İncelenen GXSX hibrid ırkında, organdaki involüsyonla ilgili histolojik değişiklikler postembriyonal dönemin onikinci haftasında başlamaktadır. İnvolüsyonun en önemli histolojik belirtisi, epitel ve folikül-27- medullalannda kistlerin ortaya çıkmasıdır. involüsyon ilerledikçe İFE'deki goblet hücrelerinin sayısı artmakta ve bu epitelde derin invaginasyonlar belirginleşmektedir. ö.İnvolüsyonun geç ve rezidüel evrelerinde, bağ dokuda yaygın lenfosit infiltrasyonları ve plazma hücreleri sıklıkla gözlenmektedir. Bu bulgular organın bu evrelerde sekonder bir lenfoid organ olarak da fonksiyon gördüğü düşüncesini desteklemektedir.

-28- SUMMARY In this study, histologic changes of bursa of Fabricius (Bursa Fabricii) during the embryonic development and post hatching period were investigated by light microscopy. 150 fertilized eggs from GXSG hybrid line were used as a material. Based on the findings the following results were obtained: l.Primordium of the organ having a centrally located lumen was first observed on the 7th day of hatching. Histogenesis of lymphoid follicles started with epithelial bud formation. The bud formation is initiated by large mesenchymal cells with basophylic cytoplasm which are first seen in deep mesenchym of the bursal primordium and then migrated beneath the surface epithelium. Formation of the lymphoid follicle medulla is completed by the 17th day of hatching. 2. The lymphoid follicles of the organ are covered by a specialized epithelium, so-called follicle ascociated epithelium (FAE). FAE, differentiating from basophylic mesenchymal cells, has a different histological structure and microscopic appearance. Inter follicular regions are lined by a two- layered, interfollicular epithelium (IFE). IFE contains goblet cells. 3. The medulla of bursal lymph node is limited by a cortico- medullar border cell line originating from the basal layer of endodermally surface epithelium. At the cortical side of this cell line, blood vessels constitute a definite arc. There fore, cortico-medullar cell line possibly plays as a blood- bursa barrier, as in thymus. 4. Involutive histological changes of the organ started in 12th week of post embryonic life in GXSX hybrid line. The most striking histologic evidence of involution was occurrence of cysts in both epithelium and follicular medulla. As the involution progressed, the goblet cells increased and deep invaginations in IFE were also became definite.-29- 5. In both late and residual stages of the involution, large lymphocyte infiltrations and plasma cells were frequently observed in the connective tissue. These findings support the sugession that the organ may play as a secondary lymphoid organ in these stages of the bursal involution.