Türkiye`de tehlike altındaki bazı endemik Salvia türlerinin in vitro çoğaltımı ve tarla şartlarına adaptasyonu

Abstract

Bu tez çalışmasında Türkiye'de değişik tehlike kategorilerinde bulunan ve klasik yollarla çoğaltımında problemler yaşanan bazı endemik Salvia türlerinin (S. albimaculata Hedge&Hub.-Mor., S. chrysophylla Stapf, S. ephratica var. euphratica Montbret & Aucher ve S. nydeggeri Hub.-Mor.) doku külltürü yöntemiyle çoğaltım olanakları araştırılmıştır. Materyal olarak kullanılan türlerin tohumlarında önemli oranda çimlenme problemi görüldüğünden, in vivo olarak gelişen türlerden izole edilen koltukaltı ve sürgün uçları eksplant olarak kullanılmıştır. Öncelikle, farklı besin ortamlarının (MS, B5, FN ve NN) sürgün rejenerasyonu üzerine etkisi araştırılmış ve incelenen karakterler bakımından MS ortamı öne çıkmıştır. Yapılan rejenerasyon çalışmalarına göre, S. chrysophylla türünün rejenerasyon yeteneğinin diğer türlere göre daha iyi olduğu tespit edilmiştir. Hızlı çoğaltım çalışmalarında da durum benzerdir. Nitekim S. chrysohylla dışındaki türlerde hızlı çoğaltım aşamasında başarıya ulaşılamamış ve doku kültürü ile elde edilen bitkilerin devamlılığı sağlanamamıştır. Dolayısıyla, S. chrysophylla dışındaki türlerde köklenme çalışmaları yapılamamıştır. S.chrysophylla türünde elde edilen sürgünlerin köklenmesi üzerine ortama ilave edilen 2 ml/L PPM dozunun olumlu etkisi tespit edilmiştir. Dolayısıyla sürgünler 2 ml/L PPM içeren MS ortamında köklendirilmiştir. Köklenmeye alınan sürgünlerin % 51.2'si köklenmiş olup, köklenen bitkicikler 1:1 oranında torf : perlit karışımında saksıya aktarılmış ve dış koşullara kolaylıkla adapte olabilmişlerdir.

In this thesis, propagation possibilities with tissue culture of some endemic Salvia species (S. albimaculata Hedge & Hub.-Mor., S. chrysophylla Stapf, S. ephratica var.euphratica Montbret & Aucher ve S. nydeggeri Hub.-Mor.) which are endangered in Turkey and can not be propagated using traditional method was investigated. Because of significant germination problem in seeds of that species, nodal explants and shoot tips isolated from in vivo-grown plants were used. First, effect of different nutrient mediums (MS, B5, FN and NN) on shoot regeneration was investigated and MS medium was superior in terms of characters examined. The regeneration studies showed edge of S. chrysophylla over the other species. Similar results were noted in micropropagation studies. Micropropagation couldn't be achieved in the other species, except S. chrysophylla. So, the rooting studies couldn't have been performed in the other species, except S.chrysophylla. 2 ml/L PPM had possittive effect on rooting of shoots in S.chrysophylla. So, the shoots were rooted on MS medium containing 2 ml/L PPM. 51.2 % of shoots were rooted. Rooted plants were transferred into pots containing 1:1 turf and perlite and acclimatized easily.