Urduca tiyatrosunun gelişmesi ve Ağa Haşr Kaşmiri

Abstract

ÖZET Tiyatro araştırmacıları arasında Hint tiyatrosunun mu yoksa Yunan tiyatrosunun mu bir diğerini etkilediğine dair çeşitli ihtilaflar vardır. Her iki tiyatronun eserlerini incelediğimizde birbirlerinden farklı olduğunu görüyoruz. Şöyle ki; Yunan tiyatrosunda savaş temaları işlenir. Hint tiyatrosunda ise kötülüğe ve sertliğe yer verilmez. Hint tiyatrosu Hindu inanç sisteminin kutsal kitapları Vedalar'dan özünü almaktadır. Vedalar'dan Buddhizm'e kadar ki dönem Hint alt kıtasında drama sanatının ilk çağıdır. Bu çağı takiben Prakirt Bhaşa devrinde Buddhizm ve Cainizm'in eski dini eserleriyle tiyatro oyunları sahnelenmiştir. Daha sonra Brahmanlarm etkisiyle Sanskritçe dramalar yazılmış ve ilk kurallı tiyatro eserleri oynanmıştır. Orta Çağda Prakirt ve Apbharanş dillerinin değer kazanmağa başlamasıyla Sanskrit dramaları revaçtan düşer. Siyasi ve sosyal bakımdan farklı etkileşimler içinde kalan Hint tiyatrosu, yerli halk dillerinin de etkisiyle klasik drama yeteneğini kaybetti. İslâmiyet'in Hindistan'a girmesiyle bu sanat gerilemeye başladı. Emperyalist devletlerin Hint alt kıtasına girmesiyle dil olarak gelişimini tamamlayan Urduca, tiyatro sanatında da kendini göstermeğe başladı. Urdu tiyatrosunun ilk eseri Radhakanhiya'dır. Buna müteakib İndarsabha v.b. eserler takip eder. Vacid Ali Şah ve 92Emanet ilk Urduca drama yazarlarıdır. 1871 yılma kadar ki Urdu drama yazarları hakkında yeterli bilgi yoktur. Ancak 1871 yılından sonra ki drama yazarları hakkında bilgi bulunmaktadır. Parsi drama yazarları Urdu tiyatrosunun gelişimine katkıda bulunmuşlardır. Aydilci Khuri, Kabraci, Dr. Nasırvanci Niruzci Parkh tanınmış Parsi drama yazarlarıdır. Eski üslup Urdu tiyatrosunun gelişiminde Ravnak Benarasi, Hüseyin Miyan Zarif, Hafız Muhammed Abdullah, Mirza Nezir Beg gibi drama yazarları gayret göstermiştir. Islahi devir drama yazarlarından olan Ağa Haşr Kaşmiri 1879 senesinde doğdu. Genç yaşta drama yazarlığına başladı. Pek çok tiyatro şirketinde çalıştı. 1913 yılında ilk tiyatro şirketini kurdu. Fakat kısa süre sonra şirketini kapattı ve tekrar çeşitli tiyatro şirketlerinde çalıştı. İlk devir dramalannda batı tiyatrosundan eserleri Urduca'ya çevirmiştir. İkinci devirde batı tiyatrolarından üslup ve konu bakımından yararlandı. Üçüncü ve dördüncü devirler onun olgunluk çağında yazmış olduğu eserleri içine alır. Kaşmiri yaklaşık 30 tiyatro eseri yazmıştır. Urdu tiyatrosunun değerli bir şahsı olan Ağa Haşr Kaşmiri 1935 yılında vefat etmiştir. 93

SUMMARY Among the theatre researchers there are various disogreements on whettgr the Indian Theatre affected the Greek one or vice versa. When We examine both of these theatres, we see that they are quite different from each other. Namely, the themes of war are treated in the Greek Theatre in the Indian theatre takes its essence from the Vedas Which are the sacred books of Indions. The period from the Vedas to Buddhism is the first era (period) of the art of drama is India. Following this era in the Prakirt Bhaşa preiod, the old religions works of Buddihsm and Cainism and the plays are staged. Afterwords the dramas in Sanskrit are written with the îfnluence of Brahmans and the first regular theatre works are played. In the middle Ages, the Sanskrit daramas are not demonded as the prakirt and Apbharanş languages gain importance. The India Theatre which is exposed to various interations from the politicial and social point of view Last its stereotyped (classical) drama feature with the entrance of Islam to India this art started to go back words. The language which completed its growth as language as the imperialist states entered India, stated to show itself in the area of theatre. The first fruit of Urdu theatre is Radhakanhiya. indarsabha follwed this in Urdu Language. However, we do not have any information 94about drama writers in Urdu Language until the year of 1871 after 1871. The Parsi drama writters made contributions to the growth of Urdu Theatre Aydilci Khuri, Kabraci, Dr. Nasirvanci Niruzci Parkh are some of the renowned Parsi drama writers. In the development of the old syle Urdu Theatre the drama writers Ravnak Benarasi, Hüseyin Miyan Zarif, Hafız Muhammed Abdullah, Mirza Nezir showed great effort. Aga Haşr Kaşmiri who is one of the drama writers of the reformatory period was born is 1879. In the early ages He started the career of drama writing. He worked is a lot of theatre copanies. He founded the first theatre company in 1913 yet he had to close down the company after a while and he worked is different theatre companies. In the daramas of the initial period he translated some books of the western theatre into the Urdu language. In the secand period he benefited from the western theatres from the style and subject-wise. The third and fourth period of his mastership. Kaşmiri approximately wrote 30 theatre books. Aga Haşr Kaşmiri who is one of the renowned persons of the Urdu Theatre passed away in 1935. 95