Akkaya Barajı su toplama havzasında jeomorfolojik gözlemler

Abstract

ÖZET Akkaya Barajı su toplama havzası kuzeyde Misli Ovası ile güneyde Bor Ovası arasında yer almaktadır. Havza sınırlarını oluşturan yüksek noktalar ise kuzeyde Dede Tepe (2180 m), doğuda İtulutmaz Tepesi (2167 m ) ve Armutlar Tepesi (1876 m), batıda ise Büyükkar Tepesi (2843 m) dir. Havzada Paleozoikten Kuvatemere kadar bütün formasyonlar mevcut olup havzanın doğusu Paleozoik yaşlı metamorfik arazilerden, batısı üst Miyosen Pliyosen yaşlı volkanik arazilerden, orta kısmı ise Kuvaterner yaşlı olup molozlar, gevşek çakıl, kum, kil ve mil boyutundaki alüvyonlardan oluşmaktadır. Havzanın yapılanması volkanizma, tektonizma ve orojenez gibi iç kuvvetlerden oluşmuş olup, bu yapıyı şekillendiren kuvvetler ise daha ziyade akarsular olmak üzere iklime bağlı bütün dış kuvvetlerdir. Jeomorfolojik birimler ise kuzeydoğu- güneybatı uzanışlı vadi tabanları, aşınım yüzeyleri, Niğde merkezinin güney ve güneybatısına uzanan birikinti yelpazesi ve havzanın doğu ve batı kenarlarını oluşturan dağlık alanlardan ibarettir. Yan kurak iklim özelliği gösteren havzanın doğal bitki örtüsü bozkırdır. Ancak vadi tabanlarında çeşitli kültür bitkilerine rastlanır. Havzanın iki kenarının fazla eğimli bir yapıya sahip olması toprak oluşumunu olumsuz yönde etkilemiştir. Bu yüzden havzanın kenar kısımlarında pek çok yerde çıplak kaya ve molozlar mevcuttur. Bunun yanında diğer toprak türleri de Kireçsiz Kahverengi Topraklar, Kahverengi Topraklar, Kahverengi Orman Topraklan, Alüvyal ve Kolüvyal Topraklardan oluşmaktadır. Araştırma alanı kapalı bir havza olması nedeniyle mevcut akarsular havza içerisinde önce Akkaya Barajı'na boşalmakta, daha sonra da oradan çıkarak Bor Ovası'nda kaybolmaktadır. Havzanın önemli akarsular Tabakhane Deresi ile Uzandı Deresi olup ayrıca bunlara katılan küçük kollar da mevcuttur. Ancak akarsuların seviyeleri kurak mevsimlerde iyice düşmekte hatta bazılar da kurumaktadır.

SUMMARY The Water basin of Akkaya Dam is stiuated between in the Misli Plain and in the Shout Bor Plain. The extreme points of basin are in the north is Dede Hill (2180m.) in the east there are Ytulutmaz (2176m.) and Armutlar Hill (1876m.) in the west is Büyükkar Hill (2843m.). All kinds of formations as Palaeozoic and and Quaternary are existed in the basin, in the east part of the basin are contained volcanic Palaeozoic ancient Lands. The middle part of Quaternary is ancient and contained rough stones, pepple, loamy soil, sand and clay. The structurialized of the basins interior dynamics such as colcanism, tectonics and orogenies. The shaped of this basin are running waters and exterior forces as climatic. The geomorpholocial units are trended north-east and south-west of the valley basir, the erosional surfaces are built the south and the south-west part of centeral district of Mode's alluvial plain and mountain lands are located on the west side of the basin.The specialized of climate of the basin has dry climate and it natural vegetation cover is steppe. However it is found varied kinds of cultural plants on the valley basins. Both sides of the basin is extremely sloing so it is occured the negative effection of the soil structionalized. For that reason the most sides of the basin are existed starked rocks and rough stones. Neverthless the other kinds of soil without lime, brown forest soil, brown soil without lime, allvional and coluvnial soil. Owing to our searching area is a closed-basin the running waters are first remolved to Akkaya Dam, then disappeared on the plain of Bor. The main running waters of the basin are Tabakhane Stream and Uzandy Stream and also some of the small stream's water level are decreased in the drought seaosons