Türk halk müziğinde bozlak kavramı üzerine bir araştırma

Abstract

ÖZET Türk Halk Müziği'nde bir müzik türü olan `Bozlak`, Orta Asya'dan başlayarak günümüze kadar ulaşan ve yaylak - kışlak hayatı yaşayan Yörük / Türkmen ve Avşar oymaklarının kültürlerinin bir anlatım ve ifâde biçimi olmuştur. Anlam olarak `bozulamak, bozlamak, feryat etmek ve haykırmak` anlamlarında kullanılan bu kelime, Türkmenlerin ve Avşarların günlük yaşamlarında karşılaştıkları acı ve üzüntü ile eş anlamlı olmuştur. Yaşayan bir varlığın yok olması sebebiyle duyulan acının ve isyanın doğaya haykırılması `Bozlak` kültürünün doğmasına sebep olmuştur. Türkmenler, Avşarlar ve bu oymaklar arasında bulunan Abdallar, `Bozlak` geleneğini günümüze kadar ulaştırmışlardır. Türk Halk Müziği ile ilgili kaynaklarda Bozlakların ezgisel yapısı, işlediği konuları ve Bozlaklarda kullanılan ağızlar konusunda yeterince ayrıntılı bilgilere ulaşılamamaktadır. Bazı kaynaklarda `Bozlak` bir ayak (makam) olarak gösterilmektedir. Oysa, bugün bilinen eski ve yeni Bozlaklar incelendiğinde, Bozlakların bir tek makamda değil, çeşitli makamlarda olabileceği görülmektedir. Bozlakları ezgisel açıdan, `Avşar Bozlakları` ve `Türkmen Bozlakları` olarak iki ana başlık halinde inceleyebiliriz. Bozlaklarda konu olarak `ferdi` ve `toplumsal` acılar dile getirilmiştir. Bozlaklar seslendirilirken, `Avşar Ağzı` `Türkmen Ağzı` ve `Âşık Said Ağzı` olmak üzere üç çeşit ağız kullanılmıştır. Orta Anadolu'da, Kırşehir, Kırıkkale, Keskin, Ankara, Aksaray, Konya, Niğde ve Çukurova Bölgesi'ndeki Türkmenlerin, Avşarların ve Abdalların yaşattığı `Bozlak` kültürü, Orta Asya'ya dayanan geçmişiyle Türk Halk Müziği'nin en eski türlerinden biridir.

Bu araştırma ile; Türk Halk Müziğinde bir uzun hava türü olan Bozlağın, `kelime anlamı, melodik yapısı, işlediği konuları, icracıları ve hangi Türk boyları tarafından seslendirildiği` gibi konulara açıklık getirilmiştir. Çeşitli kaynaklarda belirtilen Bozlak maddeleri bir arada toplanarak, ses ve saz sanatçılarımızın görüş ve düşünceleri ile birleştirilmiştir. Böylelikle, Bozlağın tanımlanmasında ve ifade edilmesi sırasında eksik kalan yanları tamamlanmış, çelişki oluşturabilecek ifadeler çıkarılmıştır.Ayrıca, Müzik Eğitimi Bölümleri, Devlet Konservatuarları, Güzel Sanatlar Fakülteleri ve konu ile ilgilenen kişiler için Bozlak kavramı üzerine daha derli toplu bir kaynak olması ve konuyla ilgili daha geniş bir bilgi sunması bu çalışmanın temel amaçlarından biridir.Anahtar Kelimeler: Bozlak, Bozlak Türleri, Bozlak Ağızlan, Bozlak İcracıları, Bozlak Dizileri. iv