XVII. yüzyılın ilk yarısında Balıkesir şehrinin fiziki, demografik ve sosyo-ekonomik yapısı

Abstract

ÖZET Osmanlı devri Türk tarihi üzerine son yıllarda yapılan araştırmaların, daha ziyade sosyal, idarî ve ekonomik durumu ele alan bölge ve şehir monografileri üzerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Bu araştırmalar, özellikle XVI. yüzyılda sancak gibi geniş idarî birimi esas alarak hazırlanırken, yakın zamanlarda kaza ve şehirler konu edinmeye başlanmıştır. Bu münasebetle, böyle bir çalışmaya konu olarak, kendine mahsus ekonomik ve sosyal özellikleri bakımından, kuzey-batı Anadolu'da Osmanlı taşra teşkilatının bir örneğini oluşturan Balıkesir şehrinin XVII. yüzyılın ilk yansında fizikî, demografik, sosyal ve ekonomik yönleri incelenip, bir bütün halinde ortaya konulmaya çalışılmıştır. XVII. yüzyılın ilk yarısında Balıkesir şehir hayatının fizikî, idarî, demografik, sosyal ve ekonomik yönleri Ankara Milli Kütüphane' de bulunan dönemin Balıkesir Şer'iyye Sicilleri 'nden, Başbakanlık Osmanlı Arşiv' ndeki değişik tasnif ve belgelerden, Vakıflar Genel Müdürlüğü' nde mevcut vakfiyelerden, Balıkesir'e uğramış seyyahların Seyahat-nâmeleri' nden tespit edilen bilgiler doğrultusunda ve daha önce Balıkesir üzerine yapılmış araştırmalardan da yararlanılarak incelenmiştir. Balıkesir, tarihin değişik zamanlarında değişik kültürleri bünyesinde barındırmıştır. Anadolu Selçuklu Devleti zamanında, Bizans'a karşı yapılan seferlerde bir uc bölgesi konumundadır. Tarihsel süreç içinde bölgedeki Türk nüfusu hızla artmıştır. Karesioğulları zamanında Balıkesir, beyliğin merkezi olmuştur. Osmanlılar zamanında şehirde canlı bir ticaretin yaşandığı ve her türlü sanat ile uğraşan kalabalık bir esnaf topluluğunun bulunduğu anlaşılmaktadır. XVII yüzyılda Balıkesir'in en gelişmiş sektörü, dokumacılık idi. Batı ve Orta Anadolu'da tekstil üretim merkezleri içinde yer alan Balıkesir, kendi bölgesinde yaygın bir şekilde çuval üretmekteydi. Abacılık da çok yaygın olup, Balıkesir abaları oldukça meşhurdu. Deri ve diğer iş kollarında sınırlı da olsa bir üretim kapasitesine sahip bulunmaktaydı. Anahtar Kelimeler: Balıkesir şehri, Tarih, Sosyo-Ekonomik Hayat.

ABSTRACT In recent years, researches on Turkish history in the Ottoman period have mostly focused on regional or urban monographs examining administrative, economic and social conditions. Previously, studies were examining larger administrative regions such as 17th century sancaqs but recent studies started to look at districts and cities. From this perspective, this study explores geographic, demographic, social and economic features of the city of Balıkesir located at the northwestern Turkey during the first half of 17th century. Data related to geographic, demographic, social and economic conditions of the city of Balıkesir have been uncovered from the Şer'iyye Sicils (Court Records) located at the National Library in Ankara, the Ottoman archives at the Prime Ministry, vakfiyes (foundations) at the head quarters of vakifs, the journals of explorers who visited Balıkesir and findings of previous research conducted on the city. The city of Balıkesir has housed diverse cultures throughout the history. During the period of Anotalion Seljucks, the city played an important role as a frontier force in the conquests of Byzantine lands. The Turkish population in the region has continuously increased during the historical duration. The `Karesioğulları`, made the city their capital. During the Ottoman period, a boom of commercial activities could be observed in the region. During the 17th century, the pioneering industry was the looming. The city was the epicenter of sack production at the western and mid Anatolia. Abas (denim or fabric) produced in the city was very popular. The leather industry and other industries were also functional but not very dominant. Key Words: The City of Balıkesir, History, Socio-Economic Live.