Yapıtaşlarının temel indeks özellikleri ve elastik parametreleri ile böhme aşınma kaybı indeksleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi

Abstract

Doğal yapıtaşları sertlik, dayanım, dekoratif görünüm, kolay şekil verilebilme gibi özelliklerinden dolayı tarihi dönemlerde önemli yapılarda malzeme olarak kullanılmışlardır. Halen bu özelliklerinden dolayı günümüzde de yaygın olarak kullanılmaktadır. Yapıtaşları binalarda kullanıldıkları yerlere bağlı olarak zaman içerisinde aşınır, hatta, ilerleyen aşamalarda tamamen kullanılmaz hale gelebilir. Kayaçların aşınma dayanımları kullanma amaçlarına göre Böhme aşınma kaybı indeksi deneyi, mikro deval aşınma kaybı indeks deneyi, Los Angelas aşınma kaybı indeks deneyi vs gibi yöntemlerle belirlenir. Taban düşemesi olarak kullanılan yapıtaşlarında aşınma kayıplarının belirlenmesi Böhme aşınma kaybı deneyi EN 14157 (2004)'e göre yapılır. Böhme aşınma kaybı deneyinin gerek numune hazırlanma aşaması gerekse deney yapma aşaması zor ve zahmetlidir; ayrıca, deney cihazı birçok laboratuvarda da bulunmayabilir. Bu çalışmada; yaygın olarak kullanılan yapıtaşlarının Böhme aşınma kaybı dayanım indeks değerlerinin daha kolay ve kısa sürede istatistiksel olarak tahmin edilmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda kayaçların temel indeks özellikleri (kuru birim ağırlığı, tane birim ağırlığı, porozite, boşluk oranı vs,) ve tek eksenli sıkışma dayanım değerleri bağımsız değişken olarak kullanılmış, bu değerler ile Böhme aşınma kaybı indeksi değerleri arasındaki ilişki tekli ve çoklu regrasyon analizleri ile belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre; kayaçların temel indeks özellikleri ile Böhme aşınma kayıpları arasında hem tekli hem bağımsız değişkenlere bağlı oldukça yüksek korelasyon katsayısına sahip istatistiksel ilişkiler belirlenmiştir.

Natural building stones have been used as a material in significant buildings and architectural works in historical periods due to their features such as hardness, strengths, decorative appearance and easy shaping. Today, they have also been used widely in some structures and buildings because of their features. Building stones are eroded in time depending on their place of use. They may also convert to unusable materials in progressing times. Depending on using aims, abrasion resistance of rocks are determined by the following methods such as Böhme abrasion lost indices' experiment, micro deval abrasion lost indices experiment, and Los Angelas abrasion lost indices experiment. Abrasion lost in building stones of bottom floor is determined by Böhme abrasion lost experiment EN 14157 (2004). Both preparation of samples and experimental process of the Böhme abrasion lost experiment are difficult and cumbersome. Besides, its experimental device may not be available in some laboratories. The aim of this study is to estimate the values of the Böhme abrasion lost indices of building stones easily and statistically in a short time. For this aim, basic index features of rocks (dry unit volume weight, grain unit volume weight, porosity, space ratio etc.) and uniaxial compressive strength values were used as independent values. The relation between these values and the Böhme abrasion lost indices values were determined by single and multiple regression analysis. Based on the obtained results, statistical relations having quite high correlation coefficient depending on both single and multiple variables were determined between the Böhme abrasion lost and basic indices of rocks.