Abdülkâdir-i Belhî`nin Sunûhât-ı İlâhiyye Mesnevîsi ve A. Gölpınarlı`nın manzum Türkçe çevirisi

Abstract

ÖZET önemli bir şahsiyet ve on dokuzuncu yüzyılda, bir başka ifadeyle Osmanlı'nın son dönemlerinde yaşayıp tasavvuf sahasında Farsça eser veren son mutasavvıf şair özelliğini taşıyan Seyyid Abdükâdir-i Belhî Efendi'nin, mesnevi tarzında kaleme aldığı `Sunûhât-ı İlâhiyye ve İlhâmât-ı Rabbâniye` adlı eseri incelenerek, çalışmaya konu olması cihetiyle eser ve müellifi hakkında bir takım inceleme ve araştırma yapılmıştır. Öncelikle, eserin müellifi Seyyid Abdülkâdir-i Belhî Efendi ve babası Seyyid Süleyman Belhî Efendi'nin diğer aile fertleri ile birlikte Afganistan'dan İstanbul'a gelişlerinin nedenleri ve geldikten sonra, hayatta kaldıkları süre içerisinde İstanbul'daki yaşamları, gerekli bilgi, belge ve kaynaklardan yola çıkılarak ele alınmıştır. Bu çalışmada, Sunûhât-i İlâhiyye ve llhâmât-i Rabbâniyye'nin Farsça metninin edisyon kritiği yapılmış; kaynaklardaki bilgilere ilâve olarak, Belhî ailesinin değerli mensuptan hakkında yeni bilgi ve belgelere ulaşılmıştır. Bu aileden özellikle Abdülkâdir-i Belhî'ye önem vererek onun bazı eserlerini özetle istinsah ve bazısını da tercüme eden değerli ilim adamı Abdülbâki Gölpınarlı'nın da bugüne kadar bilinmeyen ve değerlendirilmeyen Sunûhât-ı İlâhiyye tercümesi de, bu sahayla ilgili olanların dikkatine sunulmuştur. Ayrıca bu çalışma vesilesiyle Belhî ailesinin bugün hayatta olan fertlerine ulaşılmış ve bazı bilgiler aktarılmıştır. Seyyid Abdülkâdir-i Belhî ve Abdülbâki Gölpınarlı ile ilgili olarak ayn ayn bölümlerde bilgiler verilmiş, daha sonra ise Abdülbâki Gölpınarlı'nın Belhî ailesi ile aralarındaki münasebetleri üzerinde durulmuştur. Abdülbâki Gölpınarlı'nın Seyyid Abdülkâdir-i Belhî Efendi'ye olan muhabbeti ve eserleri üzerinde yaptığı çalışmalar ortaya konmuştur.

ABSTRACT Being an Otoman sufi and poet who came originally from Balhk 'Abd al-Qader Balkî was born at Khanqah, one of the villages of the city of Qondoz. His father was Sayyed Solaymân Hosaynî an important personage of the sâdât-e Hosayniya. The genealogy of the Solaymân Balkhi family is based on Burhan al-Dîn Kılıç known as `sovereign`, `Sultân of the Ozkand` and `Turk sheikh from Fargana` and who lived in the ll`1 century. The Solaymân Balkhi family with a crowded convoy formed by the Uzbeks from Balkh, Kunduz and Badahshan and the Turcomans, came from Afganistan to Bagdhad through Iran and settled in Istanbul upon the invitation of the Otoman sultan Abd al- Aziz in 1861. Sayyed Solaymân, and his sons Abd al-Qader and Burhan al-Din Balkhi are the most important persons of the Balkhi family. In Istanbul Abd al-Qader-e Balkhi was given the position of shaikh in Shaikh Murâd al-Buhâri Tekye. After occupying this position for ten years he died on 23 Rajab 1341 (15 March 1923). The Works of Abd al-Qader are all written in Persian. Of his Divan, which is rather large in size, contains his Turkish and Persian poems and his seven matnavi are much more important from the point of wiev of mysticism than for their literary value.