Kıyı dolgusunun kent morfolojisine etkisinin mekan dizimi yöntemiyle incelenmesi: İstanbul Tophane bölgesi

Abstract

Kıyı dolgusu, kıyıda yeni mekânsal düzenlemeler için kullanılan bir mekân üretim yöntemidir. Mekân üretim yöntemi olan dolgu uygulaması, yapıldığı kıyı alanında ve kentte mekânsal değişimlere neden olmaktadır. Dolgu alan üretimi ve kent morfolojisinin yeniden üretiminin birbirleriyle ilişkili olduğu savı çalışmanın çıkış noktasını oluşturmaktadır. Bu kapsamda kıyı dolgusuyla pek çok kez yeniden üretilen bir kıyı alanı olan Tophane Bölgesi, dolgunun mekânsal etkilerinin incelenmesinde çalışma alanı ve tezin ana materyali olarak seçilmiştir. Bu doğrultuda, çalışmanın temel yöntemi olarak, bir mekânsal analiz yöntemi olan, fiziksel analizle beraber aynı zamanda mekânın kullanım özelliklerine ve kullanıcı algısına yönelik değerlendirilmesini de sağlayan Mekân Dizimi (Space Syntax) yöntemi kullanılmıştır. Çalışma alanı olarak seçilen Tophane Bölgesi'ndeki geçmişten bugüne her dolgu uygulaması sonrasındaki mekânsal değişimler Mekân Dizimi yöntemiyle incelenmiş ve karşılaştırılmıştır. Kentsel mekân yalnızca fiziksel olarak tanımlanmayan, işlevsel ve sosyal etkenler ile şekillenen bir yapıda olduğundan, kent morfolojisine yönelik analizlerde bu etkenler, morfolojik analizin tamamlayıcısı olarak yazılı ve görsel kaynaklardan da incelenmiştir. Çalışmanın sonucunda dolgu alan üretiminin her dönem kent morfolojisini de yeniden ürettiği, morfolojik yapıyla beraber alanda işlevsel değişimlere yol açtığı ve mekânın kullanım özelliklerinde de farklılaşmalara neden olduğu görülmüştür. Güncel durumda alanda devam eden son dolgu uygulaması olan Galataport Projesi de Mekân Dizimi yöntemiyle değerlendirilmiş, çıkan bulgular ve alanda yapılan anket çalışmasının sonuçlarına göre Galataport Projesi'ne ilişkin öngörüler ve alana dair öneriler yapılmıştır.

The land filling is a method of production of spaces for new spatial arrangements on the coasts. The filling technic which is the production method of space, causes spatial changes in the coastal area and city. The starting point of the study is the argument that the regeneration of urban morphology and production of places on costs with filling method is related to each other. In other word, land filling on coasts causes changings on urban morphology. In this context, Tophane district a coastal area that has been regenerated many times with coastal fillings has been selected as the study area and the main material of the thesis for researching the spatial effects of the land fill. In this respect, the Space Syntax method which is a spatial analysis method is used. This method enables to evaluate the usage practices and user perception of the space apart from physical analysis. Each spatial changes after land filling in Tophane were analyzed with Space Syntax method and those changes are compared to each other. Urban space is not only defined as physically but also it is shaped by functional and social factors. Hereby, apart from using space syntax method, literature and visual sources are used as complementary to researches of urban morphology. As a result of the study, it was observed that the land filling on coasts regenerate the urban morphology in each period. In addition, it caused functional changes and differentiation in the usage practices of the coastal area because of the changings of morphological structure and space. Lastly, Galataport Project which is currently the last land filling in the Tophane coast has been evaluated with the Space Syntax method. According to findings from space syntax analyses and questionnaire data for Galataport, projections and suggestions are listed for Tophane coast.