Speros Vryonis`e Göre Anadolu `nun İslamlaşması

Abstract

Malazgirt savaşı yenilgisi, Bizans için sonun başı olan bir gelişmeydi. Bizans'ın içinde bulunduğu politik görüntü hanedan, bürokrat, asker triosu arasındaki çekişmelerden ibaret iken, benzer bölünmelerin sebep olduğu zayıf ve sönük bir dini görüntü ise bu alandaki kurumlar için geçerliydi. Doğudan Türk akınlarının yoğun baskısı, batıdan Latin ve diğer Türk boylarının saldırıları, Konsül kararlarına uymadıkları için İstanbul tarafından heretik olmakla suçlanıp, dini küskünlüğe ve dolayısıyla yalnızlığa itilen diğer Hıristiyan cemaatlerin de askeri desteklerini Bizans'tan çekmesiyle, Bizans askeri sistemi büyük darbe aldı. Doğu batı kiliseleri arasında birlik bir türlü gerçekleşmezken, IV. Haçlı seferinin etkisi var olan husumeti daha da artırdı. Türk akıncıları, önce Bizans kilisesinin gelirlerinin temelini oluşturan topraklarını sonrada cemaatini fethederek Anadolu'nun İslâmlaşma sürecinin alt yapısını hazırladılar. Bizans tarafından alınan idari, dini, askeri tedbirler, hem nitelik hem nicelik olarak, değil İslâmlaşma sürecinin durdurulmasını, süreci hafifletme anlamında bile işe yaramadılar. Öncelikle İslâm dini üzerine ağır ithamların yapıldığı dini tartışmalar dönemi yaşandı. Arkasından Bizans'ın gerileme sebepleri üzerine eserler yazıldı ama bunlar sadece vaka analizi yapıyordu, gelişmeleri önleme anlamında köklü çareler üretemiyordu.Aslında Bizans'ın bütün müesseselerinde oluşan bu ciddi obruklar(!), onu Türk fethi arefesinde savunmasız bıraktı. Gelenler, sadece yağma ve talan amaçlı geçici bir işgalin temsilcileri değildi. Aksine idari mekanizmalar konusunda oldukça tecrübeli bir geçmişin varisleri şimdi bu coğrafyanın yeni sahipleri olmak için sadece coğrafi bir fetih değil aynı zamanda sosyo-kültürel bir fethe de hazırlanıyordu. İşte bu aşamada Anadolu'nun İslâmlaşma süreci başladı, doğudan gelen mistik dervişlerin, gazilerin, muhtelif İslâmî kurum önderlerinin çalışmaları süreci olumlu yönde etkiledi. Bunların hazırladığı sosyal ortam, Bizanslının içinde bulunduğu çöküntü psikolojisinin aşılmasında ve yeni oluşumların içine çekilmesinde etkili olurken, coğrafyanın yeni Türk devletleri de ihtidaya verdikleri destekle ortamı çekici hale getirmişlerdir. İçinde Greko-Romen etnik kültüründen parçalar barındırsa da artık hem İslâmî hem de Türkî kimliği ile yeniden şekillenen bölge yapısı, bu muhteviyatını bir daha değiştirmeyecekti. İhtidayı başlatma ve devam ettirmede, Heterodoks İslâmî akımlar büyük yer tutsa da, bizzat devletin politik olarak ekonomik kayıpları düşünmeden ihtida için verdiği destek ve gerekli şartları hazırlamış olması Anadolu'nun İslâmlaşmasının nasıl olduğu sorusuna nihai bir cevaptır.Anahtar Kelimeler: Bizans, İhtida, Heterodoks akımlar,

Defeat of Malazgirt battle was an improvement of beginning of the end for Byzantine. When the political outlook of Byzantine was consisting of conflicts between dynasty, bureaucrat, military trio, weak and dim religious outlook caused by similar partitions were valid for organisations belonging to this field. Dense pressure of Turks from east, attacks of Latin and other Turkish tribes from west by being accused of being heretic by Istanbul because they did not obey the decisions of Consul and by withdrawing other Christian communities? military support whom pushed to resentment and thus loneliness from Byzantine, Byzantine military system had taken a major blow. When, somehow, the unity between east and west churches didn?t occur, influence of IV. Crusade increased the existing hostility. Firstly, by conquering Byzantine church?s lands composing the basis of its incomes, then its community Turkish raiders prepared the background of Anatolia?s Islamising process. Administrative, religious and military precautions taken by Byzantine didn?t work not only as being both quality and quantity but also in the sense of inhibiting and diminishing the Islamising process. Primarily, a period of religious discussions when severe accusations made about Islamic religious was experienced, then works about the regression reasons of Byzantine were written but these were only doing event analysis, not finding solutions in the sense of inhibiting the process.Actually, these serious concaves existing in all organisations of Byzantine have left it defenceless on the eve of Turkish conquest. Comers were not only the representatives of an invasion aiming at despoil and depredate. On the contrary, successors of history experienced on administrative mechanisms now were not preparing for a geographical conquest to be the owner of this geography but also for a socio-cultural conquest. At this stage, Islamising process of Anatolia began and works of mystic dervishes, ghazis and leaders of various Islamic organisations coming from east affected the process in a positive way. While the social environment prepared by them was being effective in overcoming breakdown psychology of Byzantine and getting involved in new creations, new Turkish states of the geography were made the environment attractive by giving support to conversion.Although it includes parts from Greco-Roman ethnic culture, region?s structure reshaped with both Islamic and Turkish identity wouldn?t change its content. Though Heterodox Islamic movements have a big place in beginning and maintaining the conversion, without thinking government?s own economic losses and giving support and arranging required conditions for conversion are a conclusive answer relating how Anatolia Islamised.Keywords: Byzantine, Conversion, Hetorodox orders