Cemaleddin Afgani`nin düşünce dünyası

Abstract

Cemâleddîn Afgânî İslam dünyasının birlik ve bütünlüğünü kaybettiği, ilmî, siyasî, askerî ve iktisadî olarak gerilediği, fikrî ve siyasî alanda büyük sıkıntılar yaşadığı bir dönemde yaşamıştır. Emperyalist Batı ülkeleri birçok İslam ülkesini işgal ve Müslüman halkların millî ve manevî değerlerini tahrip etmekte; Müslüman ülkelerin yeraltı ve yerüstü kaynaklarını sömürerek kendi refahlarını artırmaktaydılar. Dolayısıyla böyle bir trajik süreçte doğup büyüyen Afgânî'nin düşünce sistemini ve dini algılayışını öğrenmek için ilmi ve siyasi faaliyetlerinin ve kaleme aldığı eserlerin bir bütünlük içinde incelenmesi gerekmektedir. Er-Redd ale'd-Dehriyyîn ismiyle Arapçaya çevrilen kitabı ve Afganistan tarihini konu alan Tetimmetü'l-Beyân'ı bizzat kendisi tarafından kaleme alınmıştır. El-Urvetu'l-Vuskâ'daki makalelerin büyük bir kısmının fikir açısından ona, ifade bakımından Abduh'a ait olduğu söylenir. Sonra Mahzumi Paşa'nın Hatıratı gelir. Renan'a cevabının metni ve tercümesi üzerinde tartışmalar vardır. Ayrıca onun düşüncesi ile ilgili kendisine ait olduğu söylenen pek çok makale ve vesikalar vardır. Reşid Rıza-Hayreddin Karaman'ın Gerçek İslam'da Birlik ve Muhsin Abdülhamid'in Cemaleddin Afgânî: Hayatı ve Etrafındaki Şüpheler gibi eserler onun düşüncesine ışık tutan önemli çalışmalardır.Afgânî bütün İslam ülkelerini gezmek suretiyle o ülkelerin kültürel, toplumsal ve siyasal yapısını çok iyi gözlemlemiş ve analiz etmiştir. O, Müslüman milletleri ve diğer Doğu toplumlarını sömüren Batılı devletlerin politikalarını da yakından bilmektedir. Bu yüzden o gittiği her yerde Batı sömürüsünün iç yüzünü anlatmıştır.

Jamaladdin Afghani lived in a period when the Islamic world lost its unity and integrity and decayed in scientific, political, military and economic realms, facing great problems in intellectual and political sphere. The colonialist Western powers invaded many Muslim countries and destroyed their national and religious values, increasing their own prosperity by exploiting the resources of the Muslim countries. Therefore, in order to grasp Afghani?s system of thought and conception of religion, one needs to deal with his intellectual and political activities and writings as a whole. Al-Radd `al? al-Dahriyy?n and Tatimmat al-Bay?n were composed by himself while most of the articles published in al-Urwat al-Wuthq? are said to belong to him in terms of idea as they are couched by Muhammad Abduh. Next comes Kh?tir?t by Mahzumi Pasha. In addition, there are many articles and documents attributed to Afghani. Gerçek İslam?da Birlik by Rashid Rida and Hayreddin Karaman as well as Cemaleddin Afgânî: Hayatı ve Etrafındaki Şüpheler by Muhsin Abdülhamid are important studies that shed light on Afghani?s life and thought.By traveling through all Muslim countries, Afghani observed and analyzed their cultural, social and political character very closely. He also knew the policies of the Western countries which colonized Muslim peoples and other Eastern societies. Therefore, he disclosed the inner character of the colonialist West wherever he went.