16. yüzyıl klasik Türk edebiyatında Tevhid

Abstract

Tezimizin konusunu teşkil eden tevhid, Allah Teâlâ'nın varlığının, birliğinin, isim ve sıfatlarının konu edildiği bir türdür. Klasik Türk edebiyatında manzum ya da mensur eserlerin tertibinde genellikle ilk sırada yer alan tevhidler, yaşanılan dönemin inanç yapısını ve şairin dinî algısını yansıtması açısından oldukça önemlidir. Bu şiirlerde şairlerin edebiyatın dışında İslâmî ilimlere ne kadar vakıf oldukları görülmektedir. Çünkü ele alınan konular kelam ve tasavvuf gibi ilimlerin bilgisine dayandırılmış; ayet ve hadislerle güçlendirilmiştir. Ayrıca tevhidlerde sadece dinî konulara değil, tarihî, coğrafî, sosyal ve kültürel unsurlara da yer verilmiştir.Klasik Türk edebiyatına ait en güzel örneklerin verildiği 16. yüzyıl tevhidleri üzerinde yaptığımız çalışma, Giriş'le beraber üç ana bölümden oluşmaktadır. Çalışmamızın ilk kısmını oluşturan Giriş bölümünde tevhid kelimesinin anlamı üzerinde durulmuş, Arap ve Fars edebiyatında tevhid türünün işlenişi hakkında bilgi verilmiştir.Birinci bölümde tevhidin Türk edebiyatındaki yeri ortaya konulmaya çalışılmış, ayrıca klasik sanatlarımızdan hüsn-i hat ve mûsikîde ne şekilde ele alındığına yer verilmiştir. İkinci bölümün birinci kısmında 16. yüzyıla ait tevhidler başlık, nazım şekli, vezin, kafiye, redif, dil ve üslup gibi şekil özellikleri açısından incelenmiş; ikinci kısmında da Allah Teâlâ'nın isimleri, sıfatları, varlığının ve birliğinin delilleri, ayet ve hadis iktibasları gibi konu başlıkları altında tahlil çalışması yapılmıştır. Çalışmamızın üçüncü ve son bölümünde ise 16. yüzyıla ait hakkında tez ya da bilimsel çalışma yapılmış divan ve mesnevîlerde yer alan tevhid metinleri bulunmaktadır. Tezimiz, çalışmadan elde ettiğimiz neticeleri maddeler halinde sıraladığımız Sonuç bölümü ve Kaynaklar ile sona ermektedir.

Tawhid being the subject of our thesis is a description which explains God?s existence, oneness, names and qualities. In classical Turkish literature, with the mixture of poetic and prose writing styles tawhids, usually being in the first rank, are important in behalf of reflecting the belief origin of the time and poet?s religious thoughts. In these poems it is clearly seen that poets are good at not only literature but also Islamic disciplines. The subjects being taken into consideration are based to the disciplines like Islamic theology and Islamic mysticism and they are supported positively thanks to the verses of Koran and religious events as well. Moreover, not only religious subjects but also cultural, historic, geographical and social terms are explained in tawhids.16th century tawhids, with the best examples belonging to classical Turkish literature that we have worked on, consist of 3 main parts including introduction part. In the introduction part the first chapter of our study the meaning of tawhid has been explained, necessary information has been given about the procedure of tawhid in Fars and Arab literatures as well. In the first chapter the importance of tawhid in Turkish literature has been tried to be explained and it has been explained that in which way tawhid has been told in our classical arts like music and calligraphy. In the first phase of second chapter tawhids belonging to 16th century have been examined in behalf of form characteristics such as topic, rhyme , literary style, verse and language, and in the second phase an examination study has been made under the titles of God?s names, qualities, verses of Koran, religious events and evidences of God?s existence and oneness. In the third chapter of our study there are tawhid texts which can be found in mesnevi and divan literatures belonging to 16th century as being one of the topics in thesis and scientific studies. Our thesis comes to an end with the Result and Resources parts where we have specified the results we have provided during the study.