Sosyolojik açıdan sınır: Hakkari örneği

Abstract

Bir insan eylemi olarak sınır koymak insanlık tarihiyle eşzamanlı bir faaliyet olarak süregelmiştir. Fakat bu eylemin devlet bazındaki biçimi hiçbir dönem modern çağdaki kadar yaygın, sert, ötekileştirici, yaralayıcı ve ayırıcı olmamıştır. Yeni teritoryal bir rejim olarak ulus-devlet açısından sınırlar bir yandan ulusal kültürle eşbiçimlidir; diğer yandan da ?bizi? ?öteki?den/?yabancı?dan, içeriyi dışarıdan, dostu düşmandan ayıran çizgilerdir. Fakat sınır bölgelerindeki kültür ve algı biçimi ulus-devletin bu görüşünün kör ve yanılgılı olduğunu ifade eder.Devlet sınırlarını sosyolojik bir bakış açısıyla konu edinen bu çalışma bir yönüyle teorik, diğer yönüyle de bir alan araştırmasıdır. Teorik kısımda modern devletle birlikte ortaya çıkan yeni sınır anlayışı üzerinde durularak sınırın ulus-devlet, milliyetçilik ve modern teritoryal düzen için ne anlama geldiği tartışılmıştır. Ayrıca son dönem sınır çalışmalarıyla birlikte şekillenmeye başlayan sınır teorisinin temel özellikleri ele alınarak sınır konusuna yönelik farklı yaklaşım biçimleri üzerinde durulmuştur. Yine teorik kısımda Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla birlikte onun teritoryal sınırlarının devletin kurucu kadrosu tarafından nasıl epistemolojik ve kültürel sınırlara da dönüştürülmeye çalışıldığına işaret edilmiştir. Çalışmanın alan kısmında ise bir sınır ili olan Hakkâri üzerine odaklanılmıştır. Bu çerçevede geçmişten günümüze genel olarak Hakkâri'nin sınırın karşı tarafıyla kurduğu sosyal, siyasal, ekonomik ve kültürel ilişkilere değinilmiştir. Daha özelde ise bu araştırma Türkiye-Irak sınırındaki Derecik bölgesine odaklanmıştır. Söz konusu sınırda ikamet eden Gerdi aşiretinin sosyo-kültürel, iktisadi ve siyasi yönlerden sınırla ve sınırın karşı tarafıyla nasıl ilişki kurduğu ve bunun yaşam tarzını ve kültürünü nasıl etkilediği yapılan derinlemesine mülakat, gözlem ve diğer birçok teknik aracılığıyla tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu çerçevede sınırın, aşiret ve akrabalık ilişkilerinden evliliklere, ticaretten, adetler ve sınır algısına kadar birçok yönden kendine has bir sosyo-kültürel uzama sahne olduğu tespit edilmiştir.Anahtar Kelimeler: Sınır, Sınır Sosyolojisi, Sınır Kültürü, Sınır Topluluğu, Sınır Algısı, Ulus-devlet, Ulusçuluk, Hakkâri, Derecik, Kaçakçılık, Gerdi Aşireti.

Bordering as an human action has been going on a simultaneously activity during the history. But since modern states have started to border, this activity has commonly become more strict, otherizer, hurtful and separative. For nation-state, as a new teritorial regime, borders mean national culture and limits which separate the ?us? from ?other/foreigner?, the inside from outside, the friend from enemy. But the culture and perception in borderland represent the policy of nation-state as sightless and illusion. This study that researches state borders from sociological aspect, has both theoretical and field research. In theoretical chapter, it is disscussed new border concept that comes out with modern state and how it can be understood for nationalism and modern teritorial order. Furthermore, it is emphasized the main characteristics of recently emerged border theory and different approaches on this issue. Again in this chapter, it is pointed that out, how new founders construct the teritorial borders as epistemological and cultural borders within the establishment of Republic of Turkey.Field research focused on Hakkâri that is a border city. In this context it is refeared generally social, political, economic and cultural relationships between Hakkâri and other side of the border. In particular this research focused on Derecik region that settled on Turkey-Iraq border. In this chapter, it is tried to be identified how Gerdi tribe that lives in this borderland contact socio-cultural, economic and political relationships with otherside and how those relationships effected on their lifestyles and culture by using in-depth interview method and other technics. In this context, it is determined that border can be accepted a socio-cultural space that includes the relationships from tribe and kinship to marriages, from trade to customs and border perceptions.Key Words: Border, Border Sociology, Border Culture, Border Community, Border Perception, Nation-state, Nationalism, Hakkâri, Derecik, Smuggling, Gerdi Tribe.