Savaş ve fetih olguları bağlamında Anadolu sahası Türk efsaneleri üzerine incelemeler

Abstract

İnsanlık tarihinin seyrini değiştiren savaş ve fetih olguları bilimden teknolojiye, siyasetten ekonomiye kadar hayatın birçok alanına etki etmiştir. Bu olguların etkilediği alanlar arasında kültür ve onun dallarından biri olan edebiyat da yer almaktadır. Roman, hikâye, şiir, tiyatro gibi edebî türlerin yanında engin bir halk düşüncesinin ürünü olan efsanelerde de savaş ve fetih olgularının etki veya yansımalarını görebilmek mümkündür. Efsane sınıflandırmalarında tarihî efsaneler başlığı altında ele alınan savaş ve fetih efsaneleri, dayandığı tarihî zemin sayesinde hem edebiyat-tarih ilişkisini hem de savaş ve fetih olgularının halkın düşünce dünyasındaki yerini göstermesi bakımından ayrı bir önem ifade etmektedir.Anadolu sahası Türk efsanelerini savaş ve fetih olguları bağlamında değerlendirmeyi amaçlayan bu araştırmamız, efsanelerin oluşumunda savaş ve fetihlerin rolünü ortaya koymaya çalışırken bu olguların etkisiyle teşekkül eden efsaneleri farklı açılardan (konu-motif, olay-şahıs-mekân ve işlev) bilimsel bir incelemeye tabi tutmaktadır. Özellikle yer adları, şekil değiştirmeler, kesik başlar, şehitler ve din büyüklerinin hayatları etrafında anlatılan bu efsaneler, tarihsel belleğin oluşumuna katkıda bulunma; millî, dinî ve ahlaki değerleri ön plana çıkarma; kültürü gelecek nesillere aktarma gibi birtakım toplumsal işlevleri yerine getirmektedir. Ayrıca bu efsaneler, bünyesinde barındırdığı millî ve manevi değerlerle Türk milletinin tarihî ve kültürel geçmişinden izler de taşımaktadır. Anahtar Kelimeler: Anadolu, Türk, Efsane, Savaş, Fetih, Olgu, İşlev, Kültür

War and conquest facts, which changed the course of humanity history, had an impact upon many areas of life such as technology, science, economy and politics. Culture and literature, which is one of culture?s branches, are also included in one of these areas which are impacted by war and conquest facts. Besides, legends are likely to be affected and to reflect war and conquest facts in legends as well as literacy genres such as novel, story poetry and theatre which are products of in-depth knowledge of public.War and conquest legends, which are investigated in historical legend subheading in legend classification, have a particular importance in terms of demonstrating the relationship between literature and history as well as between war and conquest in the world of notions of public thanks to its historical ground base.This research aims to assess Turkish legends in Anatolia in the context of war and conquest facts; attempts to present the role of war and conquest facts in creation of legends; and scientifically investigates the legends which were consisted of war and conquest facts impact. These legends are particularly told about location names, transitive, disembodied heads, martyrs, and lives of clerics fulfilling some social functions such as contributing to formation of historical memory, emphasizing national, religious and moral values, and transferring the culture to future generations. Furthermore, these legends include the traces of historical and cultural background of Turkish nation with moral and national values.Key Words: Anatolia, Turk, Legend, War, Conquest, Fact, Function, Culture