20. yüzyılda liberal düşünce ve Azerbaycan edebiyatı

Abstract

20. Yüzyılın başlarında Azerbaycan'da, tarihinde ilk defa liberal milli demokratik hareket gelişmeye başlamıştır. Bu hareketin en ünlü temsilcileri A. Ağaoğlu, A. Hüseyinzade, M. E. Resulzade idi. Bu çalışmada Ağaoğlu ve Resulzade hakkında, Azerbaycan'da liberal düşüncenin ortaya çıkması ve gelişmesi, bunun topluma olan etkisi hakkında bilgi verilmiştir. Onların düşüncelerini yansıttıkları siyasi romanları incelenmiştir.20. yüzyılın başlarında Azerbaycan'da siyasi durum oldukça karışıktı. Bu dönemi, Rusya'nın egemenliği altında olan Azerbaycan'da buhran dönemi olarak tanımlayabiliriz. Fakat 20. yüzyıl Azerbaycan tarihine sadece sosyal sarsıntı, buhran ve savaş yüzyılı olarak değil, aynı zamanda kültür, edebiyat ve kendini tanıma yüzyılı olarak damgasını vurmuştur. İstiklal ve bağımsızlık fikri her zaman önce edebî medenî düşüncede ortaya çıkmış ve şekillenmiş, daha sonra devlet tefekkürü, sosyal idarî kurum ve siyasî rejim gerçeklik kazanmıştır. Şimdiki Azerbaycan'ın da manevî mimarları, Resulzadeler ve Ağaoğlular, Sabirler ve Cavidler, Müşfikler ve Cabbarlılar bu döneme damga vurmuşlar.

Liberalistic national democratical movement was first started to develop in its history at the beginning of the 20th century in Azerbaijan. The most famous representers of this movement could be shown as A. Ağaoğlu, A. Hüseyinzade, M. E. Resulzade. The main purpose of this study is to give information about Ağaoğlu and Resulzade and the liberalistic thought's happening and improving process and the affect on the society of Azerbaijan. The political fictions that are believed to reflect the thoughts of these writers are analyzed deeply.The political situation was unsettled in Azerbaijan at the beginning of 20th century. This period can be defined as 'depression term' for Azerbaijan under the dominance of Russia. However, the 20th century and its effects on the territory can be described not only social concussion, depression or war term for the history of Azerbaijan, but also the century of culture, literature and discovering itself. The thought of liberty and independence is firstly rose and shaped as literary and civilized notion, after a while state mentality, social administrative foundations and political regime are realized. Resulzade and Ağaoğlu, Sabir and Cavid, Müşfik and Cabbarlı who are the moral architects of the current society of Azerbaijan marked this term heftily.