Bizans sanatında doğum sahnelerinin ikonografik çözümlenmesi

Abstract

Bu tezde İsa başta olmak üzere, Meryem, Vaftizci Yahya ve bazı aziz ve peygamberlerler ile Hıristiyanlar tarafından kutsal kabul edilen kişilerin doğum sahneleri tespit edilebilen bir grup eser üzerinden kompozisyon özellikleri ve ikonografik bağlamda ele alınmıştır. Doğum sahneleri kilise duvarları başta olmak üzere çeşitli litürjik eşya, elyazması ve küçük el sanatı ürünleri üzerinde farklı tekniklere işlenmiştir. Geniş bir yelpazede tasvir alanı bulan sahnelerden en fazla resmedilen İsa'nın doğumudur. İkonografik içerik olarak farklı hikâyelerin anlatıldığı sahneler kompozisyon şeması olarak birbiriyle benzer bir görünümdedir. Tez çalışmasında öncelikle Bizans toplumunda kadının sosyal yeri, hakları ve evlilik kavramı üzerinde durulmuştur. Ardından annelik, çocuk sahibi olmanın önemi ve doğum öncesi ve sonrası gelenekleri ile muskalar gibi farklı uygulamalar ve adetler anlatılmıştır. Bir katalog çalışmasıyla sınıflandırılan sahneler değerlendirme bölümünde ikonografik olarak kendi içlerinde, kompozisyon ve üslup bağlamında genel bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur.Çalışmanın sonucunda 4. yüzyılın başlarından itibaren Bizans sanatında yer bulmaya başlayan doğum ikonografisinin Kanonik ve Apokrif İnciller'de anlatılanlarla uyumlu olduğu ve hem ikonografik hem de üslup anlamındaki bazı unsurların kökeninin Antik dönem örneklerine kadar gittiği anlaşılmıştır.

In this thesis, the birth of Jesus Christ, John the Baptist, some saints and prohhets, and some people regarded as holy by the Christians were analyzed iconographically and according to compositional features of some works used in this study. The scenes of these births were portrayed on liturgical crafts, manuscripts, and handcrafts using different techniques. Within these scenes that have a wide range of desrciptions, the birth of Jesus Christ is the most depicted one. As iconographic content, scenes that portray different stories have similarities in terms of compositional scheme. In this thesis, first of all, the social status and rights of women in Byzantine society, and the concept of marriage was discussed. Then, maternity, the importance of having a child, and customs before and after giving birth, different tradititions and customs such as talismans were discussed. The scenes that were classfifed according to a catalogue study were evaluated iconographically in the context of composition and style.As the result of the study, it as been understood that birth iconography that started to take part in Byzantine art at the beginning of the 4th century was compatible with stories told in Canonical and Apocryphical Bibles, and it has been also understood that the root of some both iconographical and stylistic components dates back to ancient time examples.