Orta Asya Türk-İslâm devletlerinde evlilikler ve evlilik gelenekleri

Abstract

Türklerde aile, çok eski çağlardan beri önemsenen bir kurum olması dolayısıyla bu yapının oluşturulması için başlangıç teşkil eden evlilik akitleri, her dönemde titizlikle uygulama alanı bulmuştur. Orta Asya Türk-İslâm devletlerinden olan Karahanlılar, Gazneliler ve Büyük Selçuklularda aynı özenle kurulan pek çok sıhriyet bağı bulunmaktadır. Bu Türk devletlerinin her biri kendi aralarında birbirleriyle kurdukları akrabalık bağları dışında Abbâsî Halifeliği, Hârizmşahlar, Büveyhîler, Kıpçaklar gibi hanedan ve devletlerle, ayrıca vasalleri, devlet adamları, câriyeleri ve köleleri ile de sıhriyet kurmuşlardır. Bu akrabalık ilişkileri münasebetiyle yapılan evlilik merasimleri toplumdan topluma bazı değişiklikler ihtiva etmesine rağmen genellikle aynı ritüelleri barındırır. Bu merasimler, devlet adamları aracılığıyla kız istenmesi veya verilmesinin teklif edilmesiyle başlamaktadır. Bu isteğe olumlu cevap verilmesi durumda taraflar arasında mehir konusunda anlaşma sağlanarak evliliğin esas olarak gerçekleştiği anlamına gelen nikâh akdi yapılmaktadır. Kız ailesi tarafından özenilerek hazırlanan çeyizin erkek evine taşınması ve tarafların birlikteliklerini umuma duyurdukları, bazen devletlerarası güç gösterisi halini alan ziyafet ve şenliklerin yapıldığı düğün ile tamamlanmaktadır.

Since the family was an important institution in Turks since the ancient times, the marriage contracts, which were the starting point for the establishment of this structure, were meticulously applied in every period. Central Asian Turk-Islamic states such as Karakhanids, Ghaznavids and Great Seljuks have many relationship established with the same care. Apart from the relationship that each of these Turkish states have established among themselves, they have also established similiar relationship whit the Abbasid Caliphate, Hârizmşahlar, Büveyhî, Kipchaks, dynasties and states, as well as vasals, statesmen, concubines and slaves. Although marriage ceremonies related to these kinship relations include some changes in various societies, they usually have the same rituals. These ceremonies begin with the proposition of requesting or giving a girl through statesmen. İn case this request is answered positively, agreement is made between the parties on the basis of the reconciliation, which means that the wedding takes place on the basis of marriage. The wedding ceramony is complemented by the dowry, which is prepared by the girl's family and announcement of parties about their association to public as well as even sometimes the bonquets and festivities that take place as an inter-state power show.