Dânişmend-nâme`nin Eşraf Ertekin ve Yusuf Bahri Kayşzâde nüshalarının transkripsiyonu ve karşılaştırması

Abstract

Dânişmendliler, Malazgirt Zaferi'nden sonra Anadolu'da kurulan ilk Türk devletlerinden birisidir. Devletin kurucusu Melik Ahmed Gümüştekin'dir. Kurucusunun bilge kişiliği onun Dânişmend unvanı almasını sağlamış ve daha sonra bu unvan ismi yerine geçtiği gibi kurduğu devletin de adı olmuştur. Hangi tarihte Anadolu'ya geldiği tam olarak bilinemeyen Dânişmend Gazi, Malazgirt Savaşı'na katılmıştır. Bundan bir süre sonra da Orta Anadolu'da Sivas merkez olmak üzere Dânişmendliler Devleti'ni kurmuştur. Dânişmend Gazi'nin Anadolu'da gayrimüslimlere karşı yaptığı gazalar Dânişmend-nâme'de destanî-efsanevî bir şekilde anlatılmaktadır. Anadolu'nun fethi ve İslamlaşmasını anlatan Dânişmend-nâme, Dânişmendliler temelinde 11. ve 12. yüzyıl Anadolu Türk tarihi açısından son derece önemli bir eserdir. Dânişmend-nâme'nin günümüze ulaşmayan ilk nüshası II. İzzeddin Keykavus zamanında yazılmıştır. İkinci kez I. Murat zamanında ve onun emriyle Tokat Kalesi dizdarı Ârif Ali tarafından kaleme alınmıştır. XVII. yüzyıl tarihçilerinden Gelibolulu Mustafa Âli tarafından da üçüncü kez düzenlenip yazılmıştır. Günümüze kadar gelen pek çok Dânişmend-nâme nüshası bulunmakta olup bunlar bu çalışmada kısaca tanıtılmıştır. Sonra şimdiye kadar bilim dünyasının dikkatine sunulmayan Çorum nüshası olarak bilinen Eşref Ertekin nüshası ve Yusuf Bahri Kayışzâde nüshası transkribe edilmiştir. Daha sonra her iki nüsha gerek dil, gerekse içerik olarak karşılaştırılmak suretiyle aralarındaki benzerlikler ve farklılıklar tespit edilmiştir. Her iki nüsha gerek ifade gerekse içerik yönden büyük ölçüde birbirine benzemektedir. Ancak bu nüshalar arasında ifade ve içerik bakımından farklılıklar da bulunmaktadır.Anahtar Kelimeler: Dânişmendliler, Dânişmend Gazi, Dânişmend-nâme nüshaları, Eşref Ertekin nüshası, Yusuf Bahri Kayışzâde nüshası

Danişmendliler, one of the first Turkish states, which was established after the Malazgirt victory in Anatolia. The founder of the state is Melik Ahmed Gümüştekin. His wise personality of his founder enabled him to obtain the title of Danishmend, and later this became the name of the state he founded as well as the replacement of his name. Danişmend Gazi, whom exact date of arrival to Anatolia, is unknown, have participated in the Battle of Manzikert. After a while, he established the State of Danişmendliler, the center of Sivas in Central Anatolia. Danişmend Gazi's ghazals against the non-Muslims in Anatolia are described in an epic-legendary way in Danişmend-nâme. Danişmend-nâme, describing the conquest and Islamization of Anatolia, is a very important work for the 11th and 12th century Anatolian Turkish history on the basis of the Danishmendians. The first copy of Dânişmend-nâme which has not reached to the present day II. It was written in the time of Izzeddin Keykavus. It was written by Ârif Ali for the second time by the order of Murat I in his time. XVII. It was written and edited by Mustafa Âli of Gallipoli for the third time. There are many copies of the Danishmend-nâme that have survived to the present day and these are briefly introduced in this study. Then, the copy of Eşref Ertekin, known as Çorum copy, and Yusuf Bahri Kayışzâde copy which were not presented to the attention of the scientific world until now, were transcribed. Later, both copies were compared in terms of language and content and the similarities and differences between them were determined. Both copies are substantially similar in terms of both expression and content. However, there are differences in terms of expression and content between these copies.