19. YÜZYIL ÂŞIK EDEBİYATINDA İDEAL İNSANIN TUTUM ve DAVRANIŞLARI

Abstract

Şiir, dilin tarihi kadar eski bir söyleyiş biçimidir. İlk insandan bugüne kadarolgunlaşarak gelmiş, kalıplar üretmiş, kalıplar yıkmış, bazen gerçekçi, bazen toplumsal,bazen soyut yazılmış fakat tarihin hiçbir döneminde terk edilmemiş, daima şiirlersöylenmiş, yazılmış ve okunmuştur.Halk şiirinin en önemli özelliği, halkın bizzat kendisi içinden yetiştirdiği evlatlarıtarafından yazılması ve büyük oranda halkın hislerine tercüman olmasıdır. Halkınyakınmaları, temennileri, güldükleri, ağladıkları, kaygıları, düşünceleri pek az şiir veozan müstesna halk şiirinde açıkça görülebilecektir. Bu yönüyle halk şiiriaraştırmacılara oldukça zengin materyaller vermekte, dönemin ve toplumun nabzı halkşiirinden ölçülebilmektedir.Bu çalışma da halk şiirine yönelmekte ve malzemesini halk şairlerinin şiirlerioluşturmaktadır. Bir kapsam sınırlaması olması bakımından, halk edebiyatı ana başlığıaltında yer alan âşık edebiyatının büyük çoğunluğunu oluşturan âşık şiiri verimleriincelenmiş, halk şairlerinin şiirlerinde ortaya koydukları ideal insan tipi aranmış;âşıkların ruh ve gönül dünyalarında tasavvur ettikleri, topluma şamil olmasınıbekledikleri ideal insanın; dinî, ahlâkî, toplumsal alanlardaki tutum, davranış vedüşüncelerinin neler olduğuna ulaşılmaya çalışılmıştır.Çalışma üç ana bölüm olarak düzenlenmiştir. Bölümlere geçmeden önce konuyutoparlayan ve amaçlarımızı ifade eden giriş bölümü kaleme alınmış, daha sonradönemin sosyal ve siyasal atmosferine kısaca değinilmiş, halk edebiyatı ve âşıkedebiyatı kavramları üzerinde durulmuş, âşık edebiyatının 19. yüzyıldaki görünümü veçalışmamızda şiirlerinden yararlandığımız âşıkların hayatlarından bahsedilmiş veeserleri kısaca tanıtılmıştır. Tezimizin ana bölümlerinde ise; ideal insanın dinî, ahlâkî vetoplumsal alandaki tutum ve davranışlarının neler olması gerektiğine dair düşüncelerilgili bölümlerde ayrıntılarıyla incelenmiştir.

Poetry is a form of utterance as old as the history of language. It came from thefirst man maturing to date. Sometimes it was used as realistic, sometimes as social,sometimes as abstract, and produced and demolished molds; however, the poems havenever been abandoned in any period of history but always composed and recited.The most important feature of folk poetry is that it has been written by thechildren the nation raised by itself, and it has been substantially an instrument totranslate the feelings of a nation. Complaints, wishes, laughs, cries, anxieties andthoughts of the people can be clearly seen in the folk poetry except in few minstrels'poems. In this respect, the folk poetry gives researchers quite rich materials, and so thepulse of a community can be measured from the folk poetry.This study is directed towards folk poetry and comprises poetry by folk poets. Interms of a scope limitation under the main title of folk poetry, the works of minstrelswhich constitute the majority of the folk literature were investigated, and the type ofideal man that the folk poets put forward in their poems is sought; what attitudes,behaviors and thoughts of the ideal man expected to be remaining among the people inreligious, moral and social fields who minstrels imagined in the world of soul and heartof theirs is sought to reach.The study is organized into three main sections. Before the chapters, a section thatsummarizes the subject and expresses our goals has been written down, the social andpolitical atmosphere of the period has been briefly mentioned, the concepts of folkliterature and minstrel literature have been discussed, and life and works of theminstrels in the 19th century which are included in the study have been brieflyintroduced. In the main sections of our thesis; thoughts regarding what attitudes andbehaviors of the ideal man in religious, moral and social fields are required to possessare examined in detail in the relevant sections.