Türkiye`de faiz oranları, enflasyon ve döviz kuru ilişkisi: Ampirik bir uygulama (2003-2019)

Abstract

Bir ekonomide makroekonomik anlamda denge ancak faiz oranı, enflasyon ve döviz kuru değişkenlerinin dengesiyle mümkündür. Bu dengenin sağlanamaması durumu ekonomide olumsuz sonuçlara sebep olmaktadır. Bu sebeple değişkenleri dengeden uzaklaştırabilecek herhangi bir sorunu analiz etmek, olası gelişmeleri öngörebilmek ve ekonomi politikalarını bu yönde ayarlamak gerekmektedir. Çalışma söz konusu değişkenler arasındaki etkileşimi ortaya koymayı amaçlamaktadır.Ampirik çalışma kapsamında faiz oranı, enflasyon ve döviz kuru arasındaki ilişkileri belirlemek için 2003:Q1-2019:Q4 dönemi üçer aylık veriler kullanılarak Türkiye için bankalarca açılan mevduatlara uygulanan ağırlıklı ortalama faiz oranı, tüfe bazlı reel efektif döviz kuru ve TÜFE (Tüketici fiyat endeksi) arasındaki ilişkiler VAR yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir. Çalışmada önce serilerin durağanlığını saptamak için ADF (Genişletilmiş Dickey-Fuller) testi yapılmıştır. Serilerin birinci farkları alınarak durağan hale getirilmiştir. Daha sonra VAR (Vector Autoregressive Model) modeli ile değişkenlerin birbirine etkilerini analiz etmek için etki-tepki analizi ve varyans ayrışım tablosu oluşturulmuştur. Buna göre döviz kuru en dışsal değişken olarak belirlenmiştir. Ayrıca enflasyon ve faiz oranı üzerindeki en etkili değişkenin döviz kuru olduğu sonucuna varılmıştır.

Macro economik balance in an economy is only possible with the balance of interest rate inflation and exchange rate. Failure to achieve this balance causes negative consequence in the economy. Therefore must to analyze any problems that can debalance variables, to predict possible developments and to adjust economic policies in this direction. The study aims to reveal the interaction between these variables.In this empirical context, the relationship between interest rate, inflation and exchange rate to determine in 2003: Q1-2019 Q4 period for Turkey using quarterly data, weighted average interest rate applied to deposits opened by banks, tüfe based real effective exchange rate and TÜFE (Consumer price index) were analyzed using VAR method. ADF (Extended DickeyFuller) test was performed to determine the stability of the series before study. The first differences of the series were taken and the series were made stationary. Then, ımpact-response analysis and variance decomposition table were created to analyze the interactions of variables with VAR (Vector Autoregressive Model). Accordingly, the exchange rate is determined as the most external variable. It was also concluded that the most effective variable on inflation and interest rate was the exchange rate.