XII ve XIII. yüzyıllarda Azerbaycan

Abstract

Bir milletin kültürü, geçmişinden süzülüp gelen maddi ve manevi değerlerin tümü ve zaman içinde kendisine has duyuş, düşünüş, ifade ediş tarzı ile ortaya çıkmaktadır. XII-XIII. yüzyıllar Azerbaycan tarihinde gelişim dönemi olarak bilinmektedir. Bunun sebebi güçlü devletlerin oluşması, sosyo-ekonomi alandaki gelişme, siyasi yapılanma olmuştur.Azerbaycan topraklarına Türk soylu kabilelerinin akını XI-XII. yüzyıllarda Selçuk Oğuzlarının Azerbaycan'a gelişi ile başlar. Oğuzların yerli Türk kavimleriyle kaynayıp karıştığı bu süreç Azerbaycan Türklerinin etnik gelişmesinin son aşaması olmuştur. XIII. yüzyıldaysa Moğolların terkibinde Azerbaycan'a gelen Celair, Tanqıt, Uyğur, Oriyat, Saray, Suqayıt, Künğüt, Curyat, Elet, Alar, Kaçar gibi Türk soylu kabileler Azerbaycan'ın etnik tarihini daha da zenginleştirmiştir. Böylece Azerbaycan Türklerinin etnik tarihinin gelişmesi Türk soylu kavimlerin kaynaşması sonucu olmuştur.XII. yüzyılda Selçuk Imparatorluğu'nun belirlediği emirin yönetime geçmesiyle Azerbaycan tarihinde önemli yere sahip Azerbaycan Atabeyler Devleti kurulmuştur. Bu devletin kurulmasıyla birçok alanlarda yükseliş dönemi başlamıştır. Aynı zamanda bilim ve mimarinin gelişimi de bu döneme tesadüf etmektdir. XIII. yüzyılda Moğolların baskını başlamıştır. Moğollar ülkenin gerilemesine ve çöküşün oluşmasına neden olmuşlardır. Bundan sonra Azerbaycan İlhanlılar Devleti'nin yönetimine girmiştir. Bu esnada adliye, ordu yönetimi, posta gibi önemli alanlar yeniden yapılandırılmıştır. Bu çalışmada temel kaynaklar ve araştırma eserlerden hareketle, XII.-XIII. yüzyıllarda Azerbaycan'ın siyasi yapısı, sosyo-ekonomik ve kültürel yapısı ortaya konulmaya çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Atabeyler Devleti, Şirvanşahlar Devleti, İlhanlılar Devleti, Şemseddin ildeniz, Meraga Rasathanesi

The culture of a nation enıerges with ali the material and spirıtual values that have fallen from its past and its own sense, thought and expression siyle. XII-XIII. centuries in the history of Azerbaijan was known as the period of development. The reason for this was the formation of strong States, in the development socio-cconomic fıeld and the political strueturing.The influx of Turkish noble tribes to the territory of Azerbaijan it starts with the arrival of Seljuk Oghuz in Azerbaijan in XI-XII centuries. Turkish noble tribes such as Celair, Tanqıt, Uyghur, Oriyat, Saray, Suqayıt, Kungut, Curyat, Elet, Alar, Kaçar, vvhich came to Azerbaijan in the composition of the Mongols, fiırther enriched the ethnic history of Azerbaijan. Thus, the development of the ethnic history of Azerbaijani Turks was the result of the fusion of Turkish noble tribes.Arrân region XII. century, the order of the Seljuk Empire was established by the administration of Azerbaijan Atabeyler State, which has an important plaee in the history of Azerbaijan was established. With the establishment of this state, the period of ascension began in many areas. The development of science and arehiteeture also coincides with this period. XIII. century began to raid the Mongols. The Mongols who raided three times caused the country to decline and collapse. After that, Azerbaijan came under the rule of the Ilkhanians. In the meantime, important areas such as the judiciary, army administration and mail were restructured.In this study, basic sources and research works, XII.-XIII. century, the political structure of Azerbaijan, cultural, socio-economic, architectural and other applications were compiled.Key Words: Atabeyler State, Shirvanshahs State, Ilkhans State, Şemseddin İldeniz, Meraga Observatory