Kronik karaciğer hastalığı olan çocuklarda ağız ve diş sağlığının değerlendirilmesi

Abstract

ÖZETAmaç: Son yıllarda çocuklarda da yaygın olarak kabul edilen tedavi yöntemi haline gelen karaciğer nakli ihtiyacı olabilecek kronik karaciğer hastalığının ağız ve diş sağlığı üzerine etkilerinin araştırılması ve hastalarda nakil öncesi iyi ağız hijyeninin sağlaması.Gereç ve Yöntem: Çalışmaya, yaşları 3 yaş ile 18 yaş arası 31 kronik karaciğer hastası (Grup 1) alındı. Hasta kontrol grubu olarak 17 diyaliz yapmayan kronik böbrek yetmezliği hastası (Grup 2) ve sağlıklı kontrol grubu olarak 35 çocuk (Grup 3) rastgele yöntem ile alındı. Hastaların ve kontrol gruplarının hepsine diş fırçalama ve atıştırma alışkanlığı, biberon kullanma öyküsü, süt ve süt ürünü tüketme sıklığını araştırmaya yönelik sorular soruldu. Hastaların demografik verileri yaş, cinsiyet, ağırlık ve boyları; fizik muayene bulguları asit, ensefalopati, sarılık olup olmadığı; laboratuvar verileri tam kan sayımı, kalsiyum, fosfor, alkalen fosfataz, 25 OH D vitamin, INR tetkikleri; Child Pugh, Pediatric endstage liver disease (PELD) skorları kaydedildi. Siroz varlığı kaydedildi. Oral bakı ile çürükler, mine hipoplazisi, yumuşak doku lezyonu, malokluzyon, renklenme, eksik dişler kaydedildi. Periodontal yapılar plak indeksi, gingival kanama indeksi skorlanarak değerlendirildi. Hastaların tükürük tamponlama kapasitesi, tükürük akım hızı hesaplandı. Tükürükte S. mutans, Laktobasilus kolonizasyonu değerlendirildi. DMFT indeksi hesaplandı. Mandibular kemik kütlesini değerlendirmek için panoromik filmler kullanılarak antegonial indeks hesaplandı. İstatiksel analiz ?student-t testi?, ?Mann Whitney U testi?, ?ki kare ?, ?Pearson?, ?Spearman? testleri ve ?covaryans analizi? ile yapıldı.Bulgular: Kronik karaciğer hastalarıyla hasta kontrol grubu kronik böbrek yetmezliği hastaları ve sağlıklı kontrol grubu arasında yaş ve cinsiyet açısından anlamlı fark yoktu (p>0.05). Çalışmaya alınan hastalar ve kontrol gruplarına diş fırçalama ve atıştırma alışkanlığı, biberon kullanma öyküsü, süt ve süt ürünü tüketme alışkanlığına yönelik sorulan sorulara verdiği cevapların toplam skorlaması Grup1, 2 ve 3 için sırasıyla 7.5 ± 1.4, 7.5 ± 1.1 ve 7.4 ± 1'idi ve gruplar arasında istatiksel anlamlı farklılık yoktu (p>0.05). Oral bakıda; çürük Grup 1, 2 ve 3 hastaların sırasıyla %93.5, %64.7, %91.4'inde, mine hipoplazisi %54.8, %41.1, %31.4'inde, eksik diş %22.5, %5.8, %11.4'ünde vardı. Malokluzyon grup 1ve 2'de sırasıyla %3.2, %11.7`sinde vardı, grup 3'te hiç bir hastada saptanmadı. Renklenme grup 1ve 2'de sırasıyla %9.6, %5.8'inde vardı, grup 3'tehiç bir hastada saptanmadı. Çürüğü olan hasta sayısı grup 1 hastalarda grup 2'den istatiksel olarak anlamlı derecede fazlaydı (p<0.05). Mine hipoplazisi grup 1 hastalarda grup 3 hastalardan daha fazla görüldü (p<0.05). Plak indeksi ve gingival indeks açısından anlamlı fark yoktu (p>0.05). Kronik böbrek yetmezliği hastalarının tükürük tamponlama kapasitesi hem kronik karaciğer hastalığı olan çocukların hem de sağlıklı çocukların tükürük tamponlama kapasitesinden daha iyiydi (p<0.05). Hastaların tükürük akım hızının ortalaması grup 1, 2 ve 3 hastalar için sırasyıla 0.39 ± 0.1, 0.4 ± 0.11, 0.38 ± 0.09 idi, anlamı fark yoktu. Gruplar arasında tükürük florası açısından istatiksel olarak anlamlı fark yoktu (p>0.05). Gruplar arasında DMFT, dmft indeksleri açısından istatiksel olarak anlamlı fark bulunmadı (p>0.05). DMFT indeksine kronik karaciğer hastalığı yönünden etki eden faktörler açısından istatiksel olarak anlamlı fark bulunamadı. Hem gruplar arasında hem de D vitamini eksikliği olan olgular arasında antegonial indeks açısından istatiksel olarak anlamlı fark bulunmadı (p>0.05).Sonuç: Son zamanlarda karaciğer nakli ile çocukluklarda da yüz güldürücü sonuçlar elde edilen kronik karaciğer hastalarının iyi ağız hijyeni sağlanmalı ve nakil öncesi ağız ve diş sağlığı açısından hastalar değerlendirilmelidir.Anahtar Kelimeler: Kronik karaciğer hastalığı, karaciğer nakli, ağız ve diş sağlığı.

SUMMARYAim: To evaluate the effects of chronic liver disease on oral and dental health in children that may require liver transplantation which is commonly accepted as treatment modality in recent years and provide better pre-transplant oral hygiene.Material and Method: Thirty-one patients (aged 3 to 18 years) who were followed with the diagnosis of chronic liver disease at Karadeniz Technical University, Deparment of Pediatric Gastroenterology, were enrolled to the study (Group 1). Seventeen patient who were followed with the diagnosis of chronic renal failure whom no-need dialaysis at Karadeniz Technical University, Deparment of Pediatric Nephrology (Group 2) and thirty-five healthy children (Group 3) were taken as control group. To all patiens and control groups questioned about tooth brushing and snacking habit, bottle feeding history and frequency of consuming milk and milk products. Patients demographic datas, age, sex, weights and heights; whether physical inspection findings as ascites, encepholopathy and icterus; laboratuary datas as complete blood count, calcium, phosphorus, alkaline phosphatase, 25 OH D vitamin, INR examinations; Child Pugh, pediatric end stage liver disease scores (PELD) and presence of cirrhosis was recorded. Dental caries, enamel hypoplasias, soft tissue lesions, malocclusions, colourations and absent teeth determined by oral examination. Periodontal structures was evaluted by scoring plaque index and gingival bleeding index. Patient salivary buffer capacity and salivary flow rate was calculated. In saliva SM and LB colonisation was evaluated. DMTF index was calculated. For evaluation of mandibular bone mass by using panoramic radiographs antegonial index was calculated. For statistical analysis we used ?student-t test?, ?Mann Whitney U test?, ?Chi-square ?, ?Pearson?, ?Spearman? tests and ?covaryans analysis?.Results: There was no statistically significant difference among chronic liver disease patients and control group comprising patients with chronic renal failure and control group comprising healthy individuals according to age and gender (p>0.05). The cumulative scores of the answers given by the patients and control group individuals to the questions addressed related with habits such as tooth-brushing, snacking, baby bottle feeding, consumption of dairy products were .5 ± 1.4, 7.5 ± 1.1 ve 7.4 ± 1 for Group 1, 2 and 3, respectively and there was no statistically significant difference among groups (p>0.05). Oral inspection revealed caries in 93.5%, 64.7%, 91.4%, enamel hypoplasia in 54.8%, 41.1%, 31.4%, missing tooth in 22.5%, 5.8%, 11.4% of group 1, 2, and 3, respectively. Malocclusion was observed in 3.2%, 11.7% of group 1 and 2 respectively, however not observed in group 3. Discoloration was observed in 9.6%, 5.8% of group 1 and 2, however it wasn?t observed in group 3. Number of patients with caries was statistically significantly greater in group 1 than in group 2 (p<0.05). Enamel hypoplasia was statistically significantly more frequent in group 1 than group 3 (p<0.05). There was no difference regarding plaque index and gingival index (p>0.05). Salivary buffer capacity of chronic renal failure patients was better than both the patients with chronic liver disease and healthy children (p<0.05). Salivary flow rate of the patients were 0.39 ± 0.1, 0.4 ± 0.11, 0.38 ± 0.09 in group 1, 2 and 3 respectively, without any statistically significant difference. There was no difference among groups regarding salivary flora (p>0.05). No difference could be found among groups regarding DMFT and dmft indexes (p>0.05). There were no difference among factors affecting DMFT index regarding chronic liver disease. Statistically significant difference could not be found both among groups and D vitamin lacking cases regarding antegonial index (p>0.05).Conclusion: Oral hygiene should be provided in children with chronic liver disease which is treated satisfactorily by liver transplantation in current medical practise, also pre-transplant patients should be evaluated in terms of oral and dental healthKey Words: Chronic liver disease, liver transplantation, oral and dental health.