Epilepsi hastalarında uyku bozuklukları ve yaşam kalitesine etkisi

Abstract

Toplumda en sık görülen nörolojik hastalıklardan biri olan epilepsi, hastaların yaşamında belirgin emosyonel, fiziksel ve sosyal kısıtlılıklara yol açar. Epilepsi hastalarısık olarak uykuyla ilgili sorunlarla karşımıza gelmektedir. Epilepsihastalarının en sık uyku sorunu gün içi aşırıuykululuk ve yorgunluk olmak üzere uykuya dalma güçlüğü, gece sık uyanma ve sabah uyanma güçlüğüdür. Epilepsi ve kullanılan antiepileptik ilaç yan etkileri yanında uyku sorunu da hastanın yaşam kalitesinibozmaktadır.Son yıllarda epilepsi tedavisinin ana hedefi nöbet kontrolü sağlamanın yanı sıra hastanın yaşam kalitesini de yükseltmeyi amaçlamaktadır.Çalışmaya etik kurul onayı alındıktan sonra; Haziran 2010 ile Mart 2011 tarihleri arasında, KTÜ Nöroloji Anabilim Dalımız Epilepsi polikliniğine başvuran kesin epilepsi tanısı konmuş, uygun antiepileptik tedavi ile nöbetleri %50 ve üzeri azalmış, ilaca dirençli olmayan ve en az yılda bir nöbeti olan, çalışma için onam veren 151 epilepsi hastası ve sağlıklı gönüllülerden oluşan 151 kontrol grubu çalışmaya dahil edilmiştir.Hasta ve kontrol grubuna, KTÜ Nöroloji ABD poliklinik muayene formu uykusuzluk şiddet indeksi (UŞİ), Epworth Uykululuk Skalası (EUS), Beck Depresyon Ölçeği (BDÖ),Pittsburg Uyku Kalitesi İndeksi (PUKİ),Huzursuz Bacak Sendromu Şiddet Skalası, Kısa Form 36 (SF-36) yaşam kalitesi ölçekleri uygulanmıştır.Çalışma süresince Polisomnografi(PSG) yapılmasını tıbben gerekli kılan bir uyku bozukluğu (parasomni,REM uyku davranış bozukluğu, idiopatik hipersomni gibi) olan hastalara rutin uygulanan PSG tetkiki uygulanmıştır.Çalışmamızda epilepsi hastalarında görülen uyku bozukluklarının tipini, sıklığını, şiddeti ve yaşam kalitesine olan etkilerini değerlendirmek için 151 epilepsi hastası ve benzer demografik özelliklere sahip aynı sayıdaki kontrol grubu ile karşılaştırıldı.Epilepsi hastalarının klinik özellikleri değerlendirildiğinde epilepsi süreleri 12.69 ± 8.9 yıldı. Hastaların %76.4 ünde fokal başlangıçlı nöbet vardı. %41.7 sinde uykuda nöbeti saptandı. %58.9 sinin nöbet sıklığı ayda 1 ? idi. Hastaların %64.9 `u monoterapi almakta idi.Epilepsi hastalarında en sık saptadığımız uyku bozuklukları; insomni (%47.7),parasomni(%7.3),HBS (%4.6) ve Obstruktif Uyku Apne Sendromu OUAS (%4) idi. Epilepsi hastalarında saptadığımız uyku bozukluklarını, kontrol grubu ile karşılaştırdığımızda insomni hariç diğer uyku bozuklukları sıklığı açısından her iki grup arasında anlamlı fark saptanmadı. Epilepsi hastalarında insomni kontrol grubuna göre anlamlı olarak daha fazla tespit ettik. Epilepsi hastalarında uyku bozukluklarına neden olabilecek risk faktörleri değerlendirildiğinde; ayda 1 den fazla nöbet geçiren ve uykuda nöbeti olan hastalarda daha fazla uyku bozukluğu tespit ettik. Epilepsi hastalarında insomni?yi etkileyen risk faktörlerin lojistik regresyon modelinde nöbet sıklığının fazla olması (Bizim çalışmamızda nöbet sıklığının ayda 1 ve üzerinde olması) ve uykuda nöbet geçirmenin insomni riskini artırmada bağımsız risk faktörü olduğunu tespit ettik. Kötü uyku kalitesini etkileyen faktörlerin lojistik regresyon modelinde nöbet sıklığı, uykuda nöbet ve depresyonun uyku kalitesinin bozulmasında önemli bir risk faktörü olduğunu saptadık. Uyku bozukluğu olan epilepsi hastalarının yaşam kalitelerinin, uyku bozukluğu olmayan epilepsi ve normal kontrollere göre negatif yönde değişmiş olduğunun tespit ettik. Epilepsi hastalarında PUKİ, UŞİ, EUS ve BDÖ puanlarının yaşam kalitesi SF 36 global skorları ile anlamlı olarak negatif yönde korelasyonunu saptadık. Yani uyku kalitesinin kötüleşmesi, uykusuzluk şiddetinin artması, gündüz aşırı uykululuğun ve depresyon şiddetinin artması durumunda yaşam kalitesinin kötüleştiği görülmüştür. Epilepsili hastaların klinik özelliklerinden nöbet sıklığının fazla olması ve depresyonun yaşam kalitesini negatif yönde etkileyen faktörler olduğunu saptadık. Elde ettiğimiz bu verileri literatür eşliğinde tartıştık.Epilepsi hastalarının yaşam kalitesinin arttırılması ve epilepsi tedavisinin daha başarılı yürütülmesi amacıyla uyku bozukluklarının ve psikiyatrik komorbid durumların erken tanınması ve tedavi edilmesi gerektiği kanısındayız. Uyku bozukluklarının yaşam kalitesini etkileyen ve tedaviyi zorlaştıran bir durum olduğu ve bu nedenle epilepsi polikliniğine başvuran hastalarda uyku yakınmalarının ayrıntılı görüşmelerle sorgulanması ve endikasyonu olanlarda polisomnografik incelemeler yapılması gerekliliği olduğu kanaatindeyiz. Uyku bozukluğu saptanan bu gurup epilepsi hastalarında uygun tedavi ve yönlenimle primer hastalığın tedavisine katkıda bulunmak ve hastaların yaşam kaliteleri yükseltilmesi amaçlanmalıdır.

Epilepsy,one ofthe most commonneurologicaldiseases, leads to significantemotional, physical and sociallimitations inthe lives ofpatients. Epilepsy patients often reportsleep-related problems. The most common of these sleep problems are excessivedaytimesleepiness, fatigue, difficulty falling asleep, waking up frequently at night and difficultywaking up in the morning. In addition to epilepsy and the side-effects ofantiepileptic drugs, sleeping difficulty also impairspatients'quality of life. In recent years,the maingoal in thetreatment ofepilepsy has been toimprove patients? qualityof life, as well as to establishseizure control. Following ethical committee approval, our study was performed with 151 patients consulting the KTU Neurology Clinic with a definitive diagnosis of epilepsy between June 2010 and March 2011 and 151 healthy controls. Patients were non-drug resistant individuals experiencing seizures at least once a year and whose seizures were reduced by 50% with appropriate antiepileptic treatment. The patientand control groups were administered the KTU Department of Neurologyoutpatientexaminationform, the InsomniaSeverity Index (ISI), the EpworthSleepiness Scale (ESS), the Beck Depression Inventory (BDI), the Pittsburgh Sleep QualityIndex (PSQI), the Restless Legs SyndromeSeverity Scale and the Short Form-36 (SF-36)quality of life questionnaire. Patients with a sleep disorder (such as parasomnia, REM sleep disorder or idiopathic hypersomnia) were applied a routine PSG examination. One hundred fifty-one patients with epilepsy and an equal number of healthy controls with similar demographic characteristics were compared to evaluate types of sleep disorders and the severity, frequency and effects of these on patients with epilepsy and their quality of life. Analysis of epilepsy patients? clinical features revealed a duration ofepilepsy of12.69± 8.9years, 76.4% of patients hadfocal onsetseizures, 41.7 % of patients had seizures during sleep. Seizure frequency was one or more per month in 58.9% of patients, and 64.9% were receivingmonotherapy.The most commonsleep disordersin patients with epilepsy were insomnia(47.7%), parasomnia (7.3%), RLS(4.6%), and Obstructive SleepApnea Syndrome (OSAS)(4%). Apart from insomnia, no significant difference was determined in terms of frequency of sleep disorders between the epilepsy patients and the control group. Insomnia were significantly higher in the patients with epilepsy than in the control group. In terms of risk factors for sleep disorders in patients with epilepsy, we determined more sleep disorders in patients with seizures more than once per month and in patients with seizures during sleep. A logistic regression model was applied to identify risk factors affecting insomnia in patients with epilepsy revealed that seizures during sleep and seizure frequency (once or more in a month in our study) were independent risk factors for insomnialogistic regression model for factors affecting poor sleep quality revealed that, the frequency of seizures, seizures during sleep and depression, were significant risk factors in the deterioration of quality of sleep. When we compared epilepsy patients with sleep disorders to those without and to the normal controls, quality of life in epilepsy patients with sleep disorders changed in a negative direction. We determined a significant negative correlation between PSQI, ISI, ESS and BDI scores in epilepsy patients and quality of life SF-36 global scores. Quality of life decreased with worsening of sleep quality, increasing insomnia severity, excessive day time sleepiness and increasing depression severity.Among the clinical factures of patients with epilepsy, higher seizure frequency and depression were factors that negatively impact on quality of life. We discuaged our data obtained in the light of the current literatureWe think that psychiatric comorbid conditions and sleep disorders should be recognised and treated with the aim of achieving more successful treatment of epilepsy and improving the quality of life of epilepsy patients.We think that psychiatric comorbid conditions and sleep disorders should be early recognised and treated for achieving more successful treatment of epilepsy and improving the quality of life of epilepsy patients. We conclude that sleep disorders affect quality of life and make treatment difficult. Patients should therefore be asked in detail about their sleep and polysomnographic tests should be applied necessery. Contributing to the treatment of primary disease and improving quality of life should be the objective in epilepsy patients with sleep disorders.