Farklı plazma lipid bileşimlerinin kan hücreleri üzerine oluşturduğu yapısal ve fonksiyonel değişikliklerin incelenmesi

Abstract

7. ÖZET Membran yapısındaki önemli değişiklikler, reseptör ve iyon pompası gibi bazı proteinlerin aktivitesinİ etkileyerek ciddi ftzyopatolojilere yol açar. Hiperlipidemi, kardiyovasküler hastalıkların ortaya çıkışında önemli bir risk faktörüdür ve artmış plazma kolesterol seviyesi, eritrosit deformabilitesi, trombosit aktivasyonu gibi çeşitli hemoreolojik özellikleri etkiler. Farklı plazma lipid profilinin eritrosit ve trombosit membran lipidleri üzerine olan etkisini ve değişebilecek membran lipid büeşiminin ise membramn fonksiyonel özellikleriyle ilişkisini ortaya çıkarmak için hiperkolesterolemi (n: 22) ve miks hiperlipidemi (n: 8) olmak üzere 2 farklı gruba yaklaşık 6 haftalık bir tedavi süresince hipolipidemik ajan olan atorvastatin tedavisi uygulandı ve eritrosit Na'TfC4` ATPaz enzimi, osmotik frajilite ile trombosit agregasyon testleri çahşıldı. Lipid peroksidasyonunun hücrelerde oluşabilecek fonksiyon değişikliği ile ilişkisini incelemek için de plazma ve eritrosit MDA seviyeleri ölçüldü. Eritrosit lipid ekstraktı Rose-Oklander metoduyla elde edilirken, trombositlerde ise Folch metoduyla ekstrakt hazırlandı ve bu lipid ekstraktlarmda Ott metoduyla (kolesterol oksidaz) kolesterol, Barlett metoduyla da fosfolipid tayin edildi. Alman tam kanda aynı gün Parpart metoduyla ozmotik frajilite, Cardinal-Flower metoduyla trombosit agregasyon testi yapıldı. Lipid peroksidasyonu ölçmek için plazma MDA düzeyi Stocks metoduyla, eritrosit MDA düzeyi ise Yagi metoduyla belirlendi. Plazma lipid seviyesi otoanalizörlerde kendi orjinal kitleri kullanılarak gerçekleştirildi. Her iki grubun tedavi sonrası eritrosit kolesterol ve K/F oranı azalırken, fosfolipid miktarı arttı. Her iki grupta tedavi sonrası Na7K+ ATPaz enzim aktivitesi yükseldi ve bu artış miks tip hiperlipidemi grupta daha belirgindi. Miks hiperlipidemik grupta ozmotik frajilite değeri yüksek bulunurken diğer grupta anlamlı bir değişiklik gözlenmedi. Çalışma gruplarında tedavi sonrası, gerek trombosit membran lipidlerinde gerekse trombosit agregasyon hızında anlamlı bir değişiklik bulunmadı. Tedavi sonrası plazma MDA düzeyi her iki grupta anlamlı derecede azalırken, eritrosit MDA değerinde bu azalma anlamlı düzeyde gözlenmedi. Her iki grubun tedavi öncesi dönem ile tedavi sonrası dönem arasındaki değişme yüzde değişim olarak ifade edildi ve parametrelerin yüzde değişimleri arasında önemli korelasyonlar bulundu. Her iki grupta eritrosit membran kolesterolü ile ATPaz aktivitesi yüzde değişimleri arasında önemli negatif ilişki (hiperkolesterolemi için r=-0.37, miks hiperlipidemi için r=-0.86, p<0.05) gözlenirken, miks hiperlipidemide HDL kolesterolü yüzde değişimi ile eritrosit membran kolesterolü (r=-0.83), fosfolipid (r=0.62) ve ATPaz aktivitesi (r=0.7l) yüzde değişimleri arasında da anlamlı ilişki gözlendi (p<0.05). Sonuç olarak eritrosit hücre membranındaki lipid düzeyinin ve dağılımının, plazma lipoproteinleriyle etkileşme mekanizmasına bağlı olduğu ve memoranda gözlenen lipid bileşimindeki değişikliklerin ise membramn fonksiyonel özelliklerini değiştirebileceği söylenebilir.

8. İNGİLİZCE ÖZET THE INVESTIGATION OF THE EFFECT OF DIFFERENT PLASMA LIPID COMPOSITIONS ON THE STRUCTURAL AND FUNCTIONAL PROPERTIES OF BLOOD CELLS SUMMARY The change of membrane lipid composition plays an important role in some pathologies by affecting the activity of some proteins such as receptors and ion pumps in membranes. Hyperlipidemia, especially increased plasma cholesterol levels which affects various hemorheological parameters including erythrocyte deformability and platelet activation, is an important risk factor for cardiovascular diseases. In order to investigate the effect of reducing plasma lipid levels by using lipid lowering therapy with atorvastatin (10 mg/day) for three months on erythrocyte and platelet membrane lipids, and its relationship with functional properties of membrane, membrane lipids including cholesterol and phospholipids and Na+/K+ ATPase activity and osmotic fragility in erythrocytes, and membrane lipids of platelets and platelet aggregation tests and plasma lipids were studied in patiens with hyperlipidemia (22 of hypercholesterolemia and 8 of mixed type hyperlipidemia). In addition, plasma and erythrocyte MDA levels were measured to investigate the relationship between lipid peroxidation level and the functional properties of the membranes. Rose-Oklander method was used for the preparation of erythrocyte lipid extracts, and Folch method was used for the preparation of thrombocyte lipid extracts. Cholesterol and phospholipid contents of these extracts were determined with Ott method (cholesterol oxidase method) and Barlett method, respectively. Osmotic fragility test by using Parpart method and thrombocyte aggregation test by using Cardinal-Flower method were performed for the whole blood at the same day of withdrawal. Plasma MDA and erythrocyte MDA levels were measured to determine lipid peroxidation, using Stocks method and Yagi method, respectively. While erythrocyte membrane cholesterol and cholesterol/phospholipid ratio were decreased, phospholipid content was increased for both patient groups following the treatment. Na+/K+ ATPase enzyme activity was found to be increased in both groups, the increase being more pronounced in mixed type hyperlipidemia. Osmotic fragility was found to be high in mixed hyperlipidemic group while no significant change was observed in hypercholesterolemic group. Folowing the treatment, plasma MDA levels in both groups were significantly reduced, while the decreases in erythrocyte MDA levels were found to be not significant. Significant negative correlations in percent change between the parameters erythrocyte membrane cholesterol and ATPase activity for both groups were observed (r=-0.37 and r=-0.86 for hypercholesterolemia and mixed hyperlipidemia, respectively, p<0.05). The percent change of HDL cholesterol in mixed hyperlipidemia was well correlated with the percent change of erythrocyte membrane cholesterol, phospholipid and ATPase activity with r=-0.83, r=0.62 and r=0.71, respectively (p<0.05). It was concluded that the lipid content of erythrocyte membrane but not that of platelet membrane may be affected by the decreasing plasma lipid levels and reducing the increased plasma lipids may be associated with improving functional properties of erythrocyte membrane but not that of platelet membranes.