Okul yöneticilerinin kişisel inisiyatif alma ve sergiledikleri liderlik davranışlarının öğretmen motivasyonuna etkisi

Abstract

Bu araştırmanın genel amacı, okul yöneticilerinin kişisel inisiyatif alma ve sergiledikleri liderlik davranışlarının öğretmen motivasyonuna etkisini belirlemektir. Araştırma nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama modelinde tasarlanmıştır. Bu araştırmanın çalışma evrenini, Konya ilinin merkez ilçeleri olan Karatay, Meram ve Selçuklu ilçelerinde bulunan ilkokul, ortaokul ve lisede 2017–2018 eğitim-öğretim yılında görev yapan öğretmenler oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi, orantılı küme örnekleme yöntemiyle seçilen 720 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırmada veriler, Kişisel İnisiyatif Alma Ölçeği, Liderlik Stilleri Ölçeği ve Öğretmen Motivasyon Ölçeği kullanılarak elde edilmiştir. Verilerin çözümlenmesinde t-testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA), Post Hoc Tukey testi, korelâsyon ve çoklu regresyon analizleri uygulanmıştır.Bu araştırmanın sonucunda elde edilen bulgularda, öğretmenlerin motivasyon düzeyleri cinsiyet, yaş, aynı okulda çalışma süresi, eğitim düzeyi değişkenlerine göre dışsal ve yönetsel faktörlerde anlamlı düzeyde farklılaşmadığı ancak içsel faktörlerde anlamlı düzeyde farklılaştığı gözlenmiştir. Kıdem değişkenine göre öğretmenlerin görüşleri anlamlı düzeyde farklılaşmamaktadır. Okul türüne göre içsel faktörler boyutunda anlamlı düzeyde farklılaşma tespit edilmezken, dışsal ve yönetsel boyutlarda ilkokul ile lise ve ortaokul ile lise arasında anlamlı düzeyde farklılaşmanın olduğu görülmüştür. Branş değişkenine göre içsel ve dışsal faktörlerde anlamlı düzeyde farklılaşma görülmezken, yönetsel faktörler boyutunda öğretmenlerin görüşlerinde anlamlı düzeyde bir farklılaşmanın olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Okul yöneticilerinin kişisel inisiyatif alma durumları kendiliğinden başlama, proaktiflik ve ısrarcılık boyutları ile öğretmen motivasyonunun boyutları içsel, dışsal ve yönetsel faktörler arasında anlamlı ve pozitif yönlü ilişki bulunmuştur.Demokratik stil ile içsel faktörler arasında anlamlı ve pozitif yönlü ilişki saptanmıştır. Otokratik ve tam serbestlik tanıyan stil ile içsel faktörler arasında anlamlı ve negatif yönlü ilişki bulunmuştur. Dışsal ve yönetsel faktörlerle demokratik ve otokratik liderlik stilleri arasında anlamlı ve pozitif yönlü ilişki bulunmuştur. Tam serbestlik tanıyan stil ile dışsal ve yönetsel faktörler arasında anlamlı bir ilişki bulunmamıştır.Kişisel inisiyatif almanın kendiliğinden başlama boyutu dışsal faktörleri anlamlı düzeyde yordamaktadır. Proaktiflik boyutu ise içsel faktörleri anlamlı olarak yordamaktadır. Diğer taraftan proaktiflik ve ısrarcılık boyutları yönetsel faktörleri anlamlı düzeyde yordamaktadır. Demokratik stil öğretmen motivasyonunu olumlu yordarken, otokratik ve tam serbestlik tanıyan stillerin ise olumsuz yordadıkları gözlenmiştir.

The general purpose of this study is to determine the effects of school administrators' taking personal initiative and leadership behaviours on teacher motivation. The research was designed in the relational screening model of quantitative research methods. The population of this study consists of teachers working in primary, secondary and high school in Karatay, Meram and Selçuklu districts of Konya in the 2017-2018 academic year. The sample of the study consisted of 720 teachers who were chosen by proportional cluster sampling method. The data were obtained by using Personal Initiative Scale, Leadership Styles Scale and Teacher Motivation Scale. t-Test, one-way analysis of variance (ANOVA), Post Hoc Tukey, correlation and multiple regression tests were used for data analysis.In the findings raised from this study, the motivation levels of teachers do not differ significantly in extrinsic and administrative factors according to gender, age, working time in the same school, educational level variables. However, it was observed that intrinsic factors differed significantly. According to seniority variable, teachers' opinions do not differ significantly. There was no significant difference in intrinsic factors according to school type. Significant differentiation was found between primary and high schools and secondary and high schools in extrinsic and administrative factors. While there was no significant difference in intrinsic and extrinsic factors according to branch variable, it was concluded that there was a significant difference in administrative factors in teachers' opinions. A significant and positive relationship was found between self-starting, proactivity and persistence dimensions of taking personal initiative of school administrators and intrinsic, extrinsic and administrative factors of teacher motivation. A significant and positive relationship was found between democratic style and intrinsic factors of motivation of the teachers. A significant and negative relationship was found between autocratic and lassiez- fair style and intrinsic factors. There was no significant relationship between lassiez- fair style and administrative factors.The dimension of self- starting of taking personal initiative significantly predicts extrinsic factors and proactivity dimension predicts intrinsic factors significantly. On the other hand, proactivity and persistence dimensions significantly predict the administrative factors. While democratic style positively predicted teacher motivation, autocratic and lassiez- fair styles predicted negatively.