Mekân-zaman kavramının sinematografiye bağlı değişkenler doğrultusunda mekânın üretilmesindeki rolü

Abstract

20.yüzyıl başında ortaya çıkan imge üretim süreci, yeni bir 'mekân-zaman' kavrayışının da açığa çıkmasına olanak tanımıştır. Bu süreç, sinematografiyi oluşturan durumlarda gözlemlense de, mimarlıkla da kuvvetli bir bağ kurar. Bu kapsamda, çalışma modern ve modern sonrası dönemde sinematografik üretim ile mimari mekân üretimi arasında ortak/doğurgan bir ilişki kurmayı, değişen zaman mekân kavrayışının bu iki üretim biçimindeki karşılıklarını bulmayı amaçlar. Birinci bölümde, çalışma 20. Yüzyıl başında çıkan yeni imge modeline odaklanır. Nesnel gerçeklikten öznel gerçekliğe geçilen bu dönemde, bütüncül, sabit imgeler yerine parçacıl, harekete dayalı, açık uçlu imgeler üretilir. İkinci bölümde fotoğraf üzerinden nesnelleştirilerek Muybridge ve Marey üzerinden aktarılan süreç, fotoğrafik imgenin (çerçeve-içi) dönüşme sürecine de işaret eder. Üçüncü bölümde fotoğrafik imgenin nasıl parçalandığı ele alınırken, çerçeveler-arası sinematografik imgenin nasıl üretildiğine odaklanılır. Özellikle, Vertov ve Eisenstein'in üretimleri üzerinden tartışılan bu bölümde, oluşan `hareket-imge`, daha önceki imge modellerinden farklı olarak öznel ve kurgusaldır. Dördüncü bölüm, sinematografik imge üzerinden tartışılan kavramları mimarlık ortamına tercüme eder; ve, erken 20.yüzyıl mimarisini sinematografiye ait terimler üzerinden tartışır. Özellikle Le Corbusier'in promenade architecturale kavramı üzerinden, çerçevenin hareket kazanması, hareket-imge gibi durumların mekânsal karşılıklarını arar. Beşinci bölüm, modern sonrası dönemde sinematografik üretime odaklanır. Modern sonrası dönem sinema ve plastik sanatlar alanlarının en öne çıkan kavramları oluş(becoming), katılım, yeniden üretilebilirlik, çerçeve dışılık ve anlatı dizgesinin kayboluşudur. Özellikle Godard ve Antonioni'nin filmlerinde gözlemlenen bu kavramlar, `hareket-imge`den `zaman imge`ye geçişin ve parça-bütün diyalektiğinin sona ermesinin nesnel karşılıklarını sunarlar. Altıncı bölümde beşinci bölümde tartışılan kavramlar mimarlık ortamına taşınır. Aldo Van Eyck'ın oyun kavramı, Constant'ın Yeni Babylon'u, Bernard Tschumi'nin olay mimarisi kavramı üzerinden modern sonrası mimari mekân üretimi tartışılır. Zaman-imgeye geçişle yeniden-üretilebilme durumu mekân üretiminin önemli bir ögesi olur; kullanıcı katılımcıya evrilir. Genel değerlendirme ve sonuç bölümünde, modern ve modern sonrası dönemlerde ele alınan farklı mekân-zaman deneyimleri birarada sunulur ve 21. yüzyıl bağlamında üretilecek mekân-zaman okumaları için sinematografi temelli bir yaklaşım oluşturulur. Anahtar Kelimeler Mekân-Zaman, Sinematografi, Montaj, Hareket-İmaj, Zaman-İmaj, Mekânın Üretimi, Modern Mimarlık, Promenade Arctitecturale, Modern Sonrası Mimarlık, Olay Mimarlığı

The process of image production that came up in the beginning of the 20th century has also enabled to emerge a new understanding of 'space-time'. Even though this process can be more clearly observed in circumstances related with cinematography, it also establishes a strong bond with the field of architecture. In this context, this study aims to realise a mutual and correspondent relationship between cinematographic production and the production of architectural space in modern and post-modern periods; and, aims to find their responses in changing understanding of 'space-time'. In the first chapter, the study focuses on the new image model which came out in the beginning of the 20th century. In this period- where subjective reality takes the role of objective reality- rather than holistic, fixed and immutable images, fragmentary, motion-based, open-ended and endless images are produced. Second chapter, which is transferred over Muybridge and Marey, witnesses the transformation of photographic image. Third chapter, while on one hand discusses how the photographic image/frame is destructed, on the other hand it also focuses on how cinematographic image, and the idea of between-frames, is produced. In this chapter where the productions of Vertov and Eisenstein are discussed, the resulting `movement-image`, as distinct from the earlier image models portrays subjective and speculative sense of reality. The fourth chapter translates concepts which are discussed through cinematographic image into architectural environment; and, discusses early 20th century architecture with the terms related with cinematography. This chapter, by looking at Le Corbusier's concept of promenade architectural, tries to find out the architectural correspondents of concepts such as frame-in-motion and movement-image. The fifth chapter focuses on film production in the post-modern period. Within the field of cinema, and also plastic arts, the most prominent concepts of this period are becoming, user-participation, reproducibility, and disappearance of narrative framework. These concepts which can easily be observed in films of Godard and Antonioni, deconstructs the conventional understanding of part-whole dialectic; and also underline a transtion from `movement-image` to `time-image`. In the sixth chapter, concepts which are discussed in previous chapter are transferred into the field of architecture. In this chapter, post-modern production of architectural space is discussed over Aldo Van Eyck's 'Play', Constant's 'New Babylon' and Bernard Tschumi's 'Architecture of Event'. Throughout these concepts, similar to the field of cinema, one can highlight a transformation from movement to time; from user to participant; and from fixed-image to reproducible-image. In conclusion, different space-time experiences in modern and post-modern periods are documented together and the text tries to question new/possible understanding of space-time in the context of 21st century. Key Words Space-time, Cinematography, Montage, Movement-İmage, Time-Image, Production of Space, Modern Architecture, Promenade Arctitecturale, Post-Modern Architecture, Architecture of Event