Orta Karadeniz Bölgesinde sağlıklı kişilerdeki lipid, lipoprotein ve apolipoprotein düzeyleri

Abstract

72 ÖZET Çağımızda önemli bir sağlık sorunu olan koroner arter hastalığının risk faktörleri arasında yer alan ve genetik, çevresel, diyetsel ve diğer bir çok faktöre bağlı olarak, dünya üzerinde ülkeden ülkeye ve hatta ülke içinde bölgeden bölgeye değişiklik gösteren lipidler, lipoproteinler ve apolipoproteinlerin Orta Karadeniz bölgesinin sağlıklı kişilerindeki düzeylerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla Orta Karadeniz bölgesindeki Samsun, Amasya, Ordu ve Sinop illerinden Ondokuzmayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesine başvuran sağlıklı veya lipid metabolizmasını etkilemeyecek hastalığı olan 948 kişi (482 kadın, 466 erkek) çalışmaya alınmıştır. Elde edilen serum numunelerinden kolesterol, trigliserid ve HDL-kolesterol düzeyleri spektrofotometrik; apolipoprotein A-l, apolipoprotein B, apolipoprotein E ve lipoprotein(a) düzeyleri ise nefalometrik olarak ölçülmüştür. LDL- kolesterol düzeyleri Friedewald formülü ile hesaplanmıştır. Çalışmamızda lipid parametrelerinin düzeyleri: Erkekler için total kolesterol 163 ± 39 mg/dl (aritmetik ortalama ± SD), trigliserid 107 mg/dl (27-393) [geometrik ortalama (range)], HDL-kolesterol 34.1 ± 8.7 mg/dl, LDL-kolesterol 104 ± 33 mg/dl, apolipoprotein A-l 126 ± 22 mg/dl, apolipoprotein B 1 12 ± 32 mg/dl, apolipoprotein E 3.72 ±1.17 mg/dl ve lipoprotein(a) 25.7 mg/dl (3.0-275.1) olarak saptanmıştır. Kadınlar için total kolesterol 175 ± 39 mg/dl, trigliserid 93 mg/dl (25-399), HDL- kolesterol 42.0 ± 10.3 mg/dl, LDL-kolesterol 111+34 mg/dl, apolipoprotein A-l 145 ± 25 mg/dl, apolipoprotein B 111 ±31 mg/dl, apolipoprotein E 3.99 ±1.15 mg/dl ve lipoprotein(a) 21.9 mg/dl (3.0-216.4) olarak saptanmıştır. Çalışmamızda total kolesterol, HDL-kolesterol, LDL-kolesterol, apolipoprotein A-l ve apolipoprotein E düzeyleri kadınlarda ; trigliserid ve lipoprotein(a) düzeyleri erkeklerde istatistiksel olarak önemli ölçüde yüksek saptanmıştır (sırasıyla; p<0.001, p<0.001, p<0.005, p<0.001, p<0.001, p<0.001, p<0.01). Apolipoprotein B düzeylerinin ise her iki cinste istatistiksel olarak farklı olmadığı saptanmıştır (p>0.05). Erkek ve kadınlar yaş grupları içinde karşılaştırıldığında ise, tüm yaş gruplarında HDL-kolesterol ve apolipoprotein A-l düzeylerinin erkeklerde kadınlardan istatistiksel olarak daha düşük olduğu saptanmıştır (sırasıyla; p<0.001, p<0.001). 20-29 yaş grubunda erkeklerde trigliserid, kadınlarda total kolesterol ve apolipoprotein E (sırasıyla;73 p<0.05, p<0.05, p<0.01); 30-39 yaş grubunda erkeklerde trigliserid ve apolipoprotein B (sırasıyla; p<0.001, p<0.05); 40-49 yaş grubunda erkeklerde trigliserid, apolipoprotein B ve lipoprotein(a) (sırasıyla; p<0.01, p<0.05, p<0.05); 60 yaş ve üzeri yaş grubunda kadınlarda total kolesterol, trigliserid, LDL-kolesterol, apolipoprotein B ve apolipoprotein E düzeylerinin istatistiksel olarak daha yüksek olduğu saptanmıştır (sırasıyla; p<0.001, p<0.05, p<0.001, p<0.001, p<0.01). Çalışmamızda ayrıca koroner arter hastalığı riskinin önemli göstergelerinden olan total kolesterol/HDL-kolesterol ve apolipoproteinB/ apolipoprotein A-l oranlarının 60 yaş ve üzeri yaş grubuna kadar erkeklerde, bu yaş grubundan sonra kadınlarda yüksek olduğu saptanmıştır. Çalışmamızda total kolesterol, trigliserid, LDL- kolesterol, apolipoprotein A-l, apolipoprotein B ve apolipoprotein E düzeylerinin yaşla istatistiksel olarak pozitif ilişki gösterdiği; HDL-kolesteroi ve lipoprotein(a) düzeylerinin ise yaşla istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki göstermediği saptanmıştır. Çalışmamızda ayrıca total kolesterol düzeylerinin erkeklerin %16'sı ile kadınların %24'ünde 200 mg/dl'nin üzerinde; trigliserid düzeylerinin erkeklerin %15'i ile kadınların %10'unda 200 mg/dl'nin üzerinde; LDL-kolesterol düzeylerinin erkeklerin %23'ü ile kadınların %25'inde 130 mg/dl'nin üzerinde; lipoprotein(a) düzeylerinin erkeklerin %41'i ile kadınların %36'sında 30 mg/dl'nin üzerinde olduğu saptanmıştır. HDL-kolesterol düzeylerinin ise erkeklerin %60'ı ile kadınların %29'unda 35 mg/dl'nin altında olduğu saptanmıştır. Sonuç olarak; lipid parametreleri ve oranlarına göre erkeklerin 20 yaş ve altı, 20-29, 30-39, 40-49 ve 50-59 yaş gruplarında; kadınların ise sadece 60 yaş ve üzeri yaş grubunda koroner arter hastalığı riskinin daha yüksek olabileceği söylenebilir. Kadınlardaki bu durumun nedeni olarak, 60 yaş ve üzeri yaş grubunda diğer yaş gruplarından farklı olarak ortaya çıkan ve sadece kadınlar üzerine etkili olan menapoz düşünülebilir. Ayrıca çalışma populasyonunun tümünde lipoprotein(a) düzeyleri 30 mg/dl'nin üzerinde olanların oranının yüksek olması ve HDL-kolesterol düzeyleri 35 mg/dl'nin altında olanların oranının erkeklerde daha fazla olmak üzere yüksek olması koroner arter hastalığı riski yönünden önemlidir.

74 SUMMARY Lipids, lipoproteins and apolipoproteins are among risk factors for the most serious health problem of the age - coronary artery disease. They vary from country to country, from area to area within a country, depending on genetic, environmental, dietery and many other factors. Our aim was to determine the levels of lipids, lipoproteins and apolipoproteins in healthy people in the middle area of the Black Sea. To carry out this, 948 men (482 women, 466 men) referred to Ondokuzmayis University Medical Faculty hospital from the middle area of the Black Sea - Samsun, Amasya, Ordu and Sinop were included in the study. The study population consisted of healthy people or their disease was not affecting the metabolism of lipids. Cholesterol, triglyceride and HDL-cholesterol levels in the obtained serum samples were measured by spectrophotometrically, apolipoprotein A-l, apolipoprotein B, apolipoprotein E and lipoprotein(a) levels by nephelometrically. LDL-cholesterol levels were estimated using the formula of Friedewald. The levels of lipid parameters in our study were determined as follows: total cholesterol for men was 163 ± 39 mg/dl (mean arithmetic ± SD), triglyceride 107 mg/dl (27-393) [mean geometric (range)], HDL-cholesterol 34.1 ± 8.7 mg/dl, LDL- cholesterol 104 ± 33 mg/dl, apolipoprotein A-l 126 ± 22 mg/dl, apolipoprotein B 112 ± 32 mg/dl, apolipoprotein E 3.72 ±1.17 mg/dl and lipoprotein(a) 25.7 (3.0-275.1); total cholesterol for women was 175 ± 39 mg/dl, triglyceride 93 mg/dl (25-399), HDL- cholesterol 42.0 ± 10.3 mg/dl, LDL-cholesterol 111 ± 34 mg/dl, apolipoprotein A-l 145 ± 25 mg/dl, apolipoprotein B 11 1 ±31 mg/dl, apolipoprotein E 3.99 ±1.15 mg/dl and lipoprotein(a) 21.9 (3.0-216.4). In the study, it was defined that total cholesterol, HDL-cholesterol, LDL-cholesterol, apolipoprotein A-l and apolipoprotein E levels were statistically very high in women than in men and triglyceride and lipoprotein(a) levels were statistically very high in men than in women (p<0.001, p<0.001, p<0.005, p<0.001, p<0.001, p<0.001, p<0.01 respectively). Apolipoprotein B levels were not statistically different in both sexes (p>0.05). While comparing men and women within age groups it was determined that in all age groups HDL-cholesterol and apolipoprotein A-l levels were statistically very low in men than in women (p<0.001,75 p<0.001 respectively). In 20-29 age group triglyceride levels were statistically very high in men than in women and total cholesterol and apolipoprotein E levels were statistically very high in women than men (p<0.05, p<0.05, p<0.01 respectively). In 30-39 age group triglyceride and apolipoprotein B levels were statistically very high in men than in women (p<0.001, p<0.05 respectively). In 40-49 age group triglyceride, apolipoprotein B and lipoprotein(a) levels were statistically very high in men than in women (p<0.01, p<0.05, p<0.05 respectively). In 60 and over age group total cholesterol, triglyceride, LDL-cholesterol, apolipoprotein B and apolipoprotein E levels were statistically very high in women than in men (p<0.001, p<0.05, p<0.001, p<0.001, p<0.01 respectively). Besides, we found that the risk indices of coronary artery disease, total cholesterol/HDL-cholesterol and apolipoprotein B/apolipoprotein A-l ratios are high in men under age of 60 and in women over the age of 60. Total cholesterol, triglyceride, LDL-cholesterol, apolipoprotein A-l, apolipoprotein B and apolipoprotein E levels were positively associated with age; HDL-cholesterol and lipoprotein(a) levels proved to have no significant association with age. Our investigation showed that the total cholesterol levels in 16% of men and 24% of women was over 200 mg/dl; triglyceride levels in 15% of men and 10% of women were over 200 mg/dl; LDL-cholesterol levels in 23% of men and 25% of women were over 130 mg/dl; lipoprotein(a) levels in 41% of men and 36% of women were over 30 mg/dl. The levels of HDL-cholesterol in 60% of men and 29% of women were under 35 mg/dl. In conclusion, according to lipid parameters and ratios, we suggest that the risk of coronary artery disease may be higher for men of in age groups 20 and under, 20- 29, 30-39, 40-49 and 50-59, whereas in women this risk exists only at the age of 60 and over. The reason for that might be menopause, affecting only women. The fact that among the study population, the percentage of people having lipoprotein(a) over 30 mg/dl and the percentage of men having HDL-cholesterol levels under 35 mg/dl were much higher is significant interms of coronary artery disease.