Sir Mark Sykes hayatı ve Ortadoğu`daki İngiliz politikasının şekillenmesindeki rolü

Abstract

ÖZET Bu çalışmada, Cumhuriyet tarihimizin başlangıcından günümüze değin iç ve dış politika gündemini oluşturan Anadolu mozayiğini yakından tanımış birisi olan Sir Mark Sykes'ın, Osmanlı İmparatorluğu üzerindeki İngiliz politikasını ne şekilde etkilediği ve yönlendirdiği araştırılmaya çalışılmıştır. Sykes'ın meraklı gözleri, küçük yaşlarından itibaren İncil'de de adı geçen Türkiye'nin Asya'daki esrarengiz topraklarına çevrilmiştir. Babası Tatton Sykes'ın da teşviki ile okul eğitimini bile aksatmayı göze alarak çıktığı geziler onu ilk zamanlar tam bir Türk hayranı yapmıştı. Hatta bu öyle bir hayranlıktı ki görünümü bile bir Türk gibiydi. Sir Mark Sykes, aslında oldukça varlıklı bir ailenin çocuğuydu. Eğer isteseydi hayatının sonuna kadar çok lüks ve rahat bir hayat sürdürebilirdi. Fakat bu şehir hayatı ona göre değildi, zaten istediği de bu değildi. O tam tersini seçerek hayatının büyük bir bölümünü seyahatlere adamıştır. Babasının aşıladığı seyehat zevki ve annesinin de edebiyata karşı kendisinde uyandırdığı aşırı ilgi, ortaya Türkiye hakkında önemli eserler çıkarmıştır. Anadolu'yu yıllarca gezerek oluşturduğu gezi notlarını `Through Five Turkish Provinces` (1900, Beş Türk Vilayetinde), `Dar'ül- İslam`(1904, İslam Ülkesi) ve The Caliph's Last Heritage (1915,Halifenin Son Mirası) gibi eserlerinde topladı. Bu eserler, Sykes'ın Anadolu'yu karış karış gezmesinin etkisi ile çok kapsamlı ve o derece de İngiltere'nin bölgedeki nüfuzunu arttıracak politikaların üretilmesinde bir nevi yol gösterici olmuştur. Bu aşamada Sykes'ın hayatını iki bölüme ayırabiliriz. Birinci bölüm ; amatör bir ruhla Anadolu'yu gezen ve Türk dostu olan Sykes, ikinci Bölüm; seyahatleri neticesinde edindiği bilgiler ile ülkesinin çıkarları doğrultusunda Osmanlı İmparatorluğu'nun parçalanması ve paylaşılması yolunda darbeler indiren politikaları üretmekten kaçınmayan Sykes. Bu iki aşama birbirine son derece zıt davranışlarsergileyen Sykes'ın yaşamının bilmecesidir. Bu dönüşümün sebepleri bir kaç başlıkta toplanabilir. Bunlara kısaca değinecek olursak; politikaya girme amacında olan Sykes'ın rakiplerinden farklı olma çabası, eşinin bu konuda baskı yapması ve Lord Kitchener'in onun bilgi birikimini kavraması ve aktif görevlerde kullanması, Sykes'taki dönüşümün belli başlı sebeplerindendir. Kitchener'in, Sykes'ı Genel Kurmay'daki göreve atamasıyla İngiltere'nin Osmanlı politikası da hareketlilik kazanır. Sykes'ın, Siyonist çizgiyle yürüttüğü faaliyetler ve Arap Büro ve daha sonra eleştirilere maruz kalan Sykes-Picot Anlaşması bu dönemin günümüzde dahi Türkiye için çok derin izler bırakacak faaliyetleridir. Sözü geçen Arap Bürosu'nun fonksiyonu, Arap politikasını koordine etmekti. Fakat, Büro kısa sürede Kral Hüseyin'i ve onun ailesini, tüm Arap dünyasına empoze etmek isteyen bir politikanın taraftarları tarafından ele geçirildi ve Büro'nun yöneticileri tarihe hayalperest ve yetersiz kişiler olarak geçtiler. Sykes, bu faaliyetlerinde Osmanlı topraklarında yaşayan Arap ve Ermeni gibi unsurların hamisi olmuş ve Osmanlı İmparatorluğu'ndan ayrılmaları için tüm şartların oluşturulmasında yoğun etkinlikler göstermiştir. Sykes-Picot Anlaşması, bütün bu yürütülen politikaların sonucunda ortaya çıkan tarihsel bir vakıadır. Rusya'nın katkısıyla Fransızlar ve İngilizler arasında oluşturulan bu gizli anlaşma ile Türkiye hakkında çok acı planlar hazırlanmıştır. Bu faaliyetlere göre, Suriye ve Irak Fransız ve İngiliz nüfuz ve denetim alanlarına bölünecek, Filistin ise uluslararası bir denetime tabi olacaktır. 1917'de Sovyet Bolşevik Devrimi'nden sonra kurulan hükümetin açıkladığı anlaşma hükümleri, bağımsızlık bekleyişindeki Araplar arasında büyük tepki yarattı. İngiltere ve Fransa arasındaki bu paylaşım kavgası ve Anadolu'daki bağımsızlık hareketinin elde ettiği başarılar nedeni ile anlaşma hükümleri bir türlü hayata geçirilemedi. Bu başarısızlığa rağmen Osmanlı Topraklarının parçalanması gerçekleşmiş ve Ortadoğu günümüze değin kaynayan kazan durumunu sürdüregelmiştir. 1990'lar Türkiye'sinde halen buna benzer planlar tezgahlanmakta ve ileride de çeşitli etnik sorunlar gündemin ilk sırasında yer alacağa benzemektedir.

Ill SUMMARY The purpose of this work has been the role of Sir Mark Sykes on the British Policy towards the Ottoman Empire. Sykes was well informed about the mosaic of Anatolia which has been effecting the domestic and foreign political agenda from the beginning of the history of the republic until the present time. Since his childhood, Sykes was attracted by the mysterious lands Asiatic Turkey which were mentioned in the New Testament. During his travels which were encouraged by his father, Sykes became a Turkish fun. He admired Turkey and even looked just like a Turk. Sykes came from a well - off family. He could have an easy and luxurious life but he devoted himself to his travels. The taste of travel which he inherited from his father and his deep interest in literature which was prompted by his mother made him to produce very valuable works about Turkey. Sykes collected his travel notes and published then in his works. Such has Trough the Five Turkish Provinces, Dar'ul Islam and Calips Last Heritage. These works are very comprehensive and became an important source of information for the British government to form its policies and expend it's sphere of influence in the area. Sykes life is divided into two stages. The first part reflects a figure who travel in Anotolia with the sprint of a beginner and as a Turkish fan. During the second stage, Sykes used his recollections in Anatolia to assist the British government in the partitioning of the Ottoman Empire. The contradiction between in two stages of his life is the biggest puzzle of his life. The reasons of that change will be explained at full length in the thesis. Some of the resons for this change were; Sykes desire to enter politics, the pressure of his wife on his matter, his efforts to be different then others and Lord Kitchener's will to take advantage of him. The British government started to play a very active role towards The Ottoman Empire after Lord KitchenerIV appointed Sykes to the mission of in the General Staff. Sykes was carrying out his activities with a Zionist mentality. Arab Bureau and Sykes - Picot Agreement which were intensively criticized later on are the leading events of that area these have deep influences even on today's Turkey. Arab Bureau's functions was to coordinate the Arab policy. But the Bureau was captured buy supporters of a policy to empose the King Hüseyin and his family to the Arab word. Sykes became the defender and protector of all the communites in Anatolia like the Arabs, the Armenians and the Kurds and took great action to purpose the necessary conditions for their separation from the Ottoman Empire. Sykes - Picot Agreement ( 03 JANUARY 1916 ) was a historical feet which emerged from all those policies. Very hars hand dramatic plans were made about The Ottoman Empire by these `Top Secret Agreement ` endorsed between Great Britain and France with the contributions of Russia. Under this agreement, Iraq and Syria would be left in the British and French Spheres of interest. Meanwhile Palestine would be under the international control. The Arabs reacted very severally when the Soviet government declared the articles of the agreement after Bolshevik Revolution in 1917. They could not put the agreement into practice because of the struggle between Great Britain and France about the spheres of influence in the area and the war of liberation Anatolia. In spite of this failure, The Ottoman lands were partitioned and since than the Middle East has been in a major turmoil. Even today similar plans are made are various ethnic problems will probably become the main issues on the political agenda of Turkey in the following years.