Lozan Konferansı sonrasında tasfiye edilen Fransız imtiyazları

Abstract

ÖZET 1838 Osmanlı-İngiliz Ticaret anlaşması ile Osmanlı Devleti bir yan sömürge olmuş, ardından da bu anlaşma esas alınarak bir sene sonra da Fransızlarla bir ticaret anlaşması yapılmış ve böylece Fransız emperyalizmine geçiş dönemi başlamıştır. Islahat Fermanı'yla Türkiye'ye giren Yabancı Sermaye, kazanç sağlayan bazı sektörlere (Demiryolları, Rıhtımlar, Tütün İşletmeciliği, vs.) yönelmiştir. Bazı istismarlara rağmen demiryolları uzun vadede Osmanlı ekonomisine faydalı olmuştur. I. Dünya savaşından mağlup çıkan Osmanlı Devleti Mondros ve Sevres antlaşmalarını kabul etmek zorunda kalmıştır. Lozan Konferans'ında, ardında bir takım pürüzler bırakmışsa da kapitülasyonlar kaldırılmış, Osmanlı borçları kısmî bir çözüme bağlanmış, Gümrük alanında S yıl süreyle 1916 Osmanlı Gümrük tarifesinin uygulanması ve bazı özel durumlar haricinde ithalat - ihracat kısıtlaması yapamaması kararlaştırılmıştır. Cumhuriyetin ilanından sonra Yeni Türk devleti ekonomik sorunlarla boğuşmak zorunda kalmış, ithalat ve ihracatta hayli kısıtlı kalmıştır. 1923-1929 yılları (Cumhuriyetin kuruluşu ile Dünya Ekonomik Krizi arası dönem) arasında, tüm ekonomik güçlüklere rağmen bağımsız bir ekonomi izlemekte kararlı olan Türk Hükümeti ülkeyi çalışır durumda tutmak için, bu dönemde yabancı imtiyazlı şirketlere İzmir İktisat Kongresi'nin ruhuna uygun olarak çalışma imkânı tanınmış ve millîleştirme programını yumuşak bir dizi hamleyle başlatmıştır (İş Bankası kurulması, Tütün Reji Şirketi'nin tasfiyesi, Teşvik-i sanayî kanunu çıkarılması ve Fransız ve Almanlara ait bir dizi Şirketin millileştirilmesi gibi). 13 Temmuz 1928'deki anlaşmayla Osmanlı Borçlarının Sterlin üzerinden ödenmesi kararı alınmış ve bununla Dûyûn-u Umûmiye İdaresi tarihe gömülmüştür. Öte yandan, 1863'ten beri pek çok imtiyazı elinde bulunduran Osmanlı Bankası önemli birtakım imtiyazlarından tecrit edilmiştir.m 25 Kasım 1925 ten itibaren Türk hükümeti, % 7,5 faizli 1933 Türk borcunu tasfiye kararını almış, 24 Mayıs 1944 te Vichy hükümeti'nin kefaletiyle Fransız hamillerle bir anlaşmaya varmış 2. Cihan harbinin bitmesiyle Düyun-u Umumiye Meclisi 4 Ağustos 1948 protokolü ile sonuçlanan görüşmelerden sonra bahar 1950 de bitirilecek olan borç sayfası da böylece kapanmıştır. Türk Hükümeti özellikle 1931 'den başlayarak kimisi kolay kimisi çok çetin olmak üzere pekçok yabancı şirketi millileştirmiştir 1939-1945 yılları II. Dünya harbinin acı sonuçlarının görüldüğü ve enflasyonist baskıların olduğu bir dönemdir. Tüm güçlüklere rağmen Türkiye borçlarını ödediği gibi eski dönemlerin eseri olan imtiyazlı şirketlerin önemli kısmını millileştirmiştir.

IV ABSTRACT In 1838 with the Ottoman- English Trade convention, the Ottoman State became practically a colony, and year after this convention a trade agreement with the French was made and in this way a transition period to French influence started. Despite the fact that the capitulations of the Lausanne Peace Conference were annuled certain problems remained during the time that followed. The Ottoman debt was only partially resolved. It was decided that the import-export procedures in the customs areas practiced until 1916 would continue for another five years after the Lausanne Conference of 1923. After the proclamation of the State the importation and exportation remeained restricted and the new Turkish nation had to struggle with economic problems. Although the foundation of the Republic 1923-1929 fell in the period of world economic crisis, and despite all economic difficulties the Turkey had decided to practice an independent economy. In this period permission tocontinue was given to foreign companies, in the spirit of the Economic Congress of İzmir. At the same time the Turkey had started, although not very concretely. With a programme of nationalization, for exemple the foundation of the Affairs Bank, liquidation of the Tobacco Company, Legislation for the encouragement of industry and the nationalisation of some French and German Companies. In 1928, 13 July, an agreement was made to pay the Ottoman debt in pound sterling and with this act the Ottoman public debt became history. Also the Ottoman Bank who had many privilieges from 1863 onwards lost most of its privilieges. In the 1930' s period the world economic crisis was effective. These years coincided with first foreign debt payments putting a burden on the trade and economy. In 1929, the customs and trade zones agreed during Lausanne Convention were abolished and Turkey could start a more liberal customs regime.V In 1935, 25 november, the government of Turkey decided to liquidate the 1933, 7,5 % interest debt and agreed, after the and of the second world war, with the Vichy government's bail-out, in 1944, 24 May to compansate the french stockholders. Particularly from 1931 onwards the Turkish Republic started to nationalize foreign companies, some of which were an easy procedure and others were problematic. During the 1939-1945 second world war years a difficult period was experienced. Despite all those difficulties Turkey had realised the payment of the debts and also the nationalization programme.