XI. dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi (1957-1960)

Abstract

ÖZET Türk modernleşmesiyle birlikte yeniden kurulan Türkiye Büyük Millet Meclisi, çeşitli aşamaları kapsayan demokratikleşme sürecinden geçerek günümüze kadar gelmiştir. Osmanlı devletinin Tanzimat'tan itibaren gerçekleştirmeye çalıştığı Batı modeli yaşam şekline ulaşma ve modernleşme isteği, siyasal hayatın da bundan etkilenmesine sebep olmuştur. Bu çerçevede Tanzimat'tan itibaren oluşan yönetim geleneğinin Cumhuriyet dönemini de etkilediğini söylemek mümkündür. Tek parti döneminde yönetime hakim olan asker ağırlıklı Meclis yapısı, çok partili siyasi hayata geçiş dönemine kadar mevcut yapısını muhafaza etmiştir. 1946'da çok partili hayat ile değişikliğe uğrayan yapı, eski bürokratik yönetim geleneğinden sıyrılmaya başlamış, 1950'den itibaren de Demokrat Parti iktidarı ile günümüze ulaşan siyasi ve sosyal değişiklikleri de beraberinde getirmiştir. Demokrat Parti döneminin son üç yılında yer alan XI. Dönem (1957-1960) Türkiye Büyük Millet Meclisi, tez konumuzu oluşturmaktadır. Tezimizde XI. Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin Türk siyasi yaşamındaki yeri incelenmiştir. İlk olarak, parlamenter yapının çeşitli dönemlerdeki tarihi gelişimi incelenmişti, ardından 1957 seçimlerini kazanarak üçüncü defa iktidara gelen Demokrat Parti'nin gerçekte güç kaybetmesi yanında muhalefetin prestij kazanmasına değinilmiştir. Ayrıca XI. Dönem milletvekillerine ilişkin istatistiki bilgiler tablo ve grafiklerle ortaya konarak Meclisin yapısı tahlil edilmiştir. Müteakiben, muhalefetin Meclis dışına taşan baskısı ve buna paralel olarak meydana gelen toplumsal olayların sebep ve sonuçları açıklanmıştır. Dönemin dış politika olaylarının etkileri ve buna karşı izlenen dış politika çizgisinin gerekçeleri araştırılmıştır. Ekonomi ve eğitim politikalarının incelenmesi ve toplumsal yaşantıya olan etkileri üzerinde durulmuştur. Sonra, DP iktidarı ve 5. Menderes Hükümeti'nin sonunu hazırlayan olaylar incelenmiştir. Nihayet, XI. Dönem (1957-1960)'in Türk siyasi yaşantısındaki yeri bir bütünlük içinde değerlendirilerek, halkın iradesi dışında gelişen askeri ihtilal ile son bulması konusu üzerinde durulmuştur.II Sonuç olarak, XI. Dönem (1957-1960), Demokrat Parti iktidarı ile başlayan halka yönelik politikaların uygulanmaya devam edildiği, bunun yanında muhalefetin yanında yer alan bürokrat ve askeri kesimin tepkilerinin arttığı bir dönem olmuştur. Bu tepki halkın iradesi dışında gelişerek, sivil iktidarın askeri ihtilal ile son bulmasına neden olmuştur. Bu yönüyle XI. Dönemin Türk parlamento tarihinde ayrı bir önemi vardır.

Ill ABSTRACT The Grand National Assembly of Turkey, founded anew during the Turkish modernization, has reached modern times passing through the democratization process consisting of various phases. The drive for modernization and attaining a lifestyle of the Western model that the Ottoman State has been trying to realize since the Tanzimat (Political Reforms, 1839) has also influenced the political life. Within this context, it is possible to assert that the tradition of rule, which has been forming since the Tanzimat, has impacted the Republic era as well. The soldier- dominant Assembly, which held the power in the single-party era, has maintained its structure until the period of transition to the multi-party political life. This structure, which began to change with the multi -party life in 1946, has started ridding of the older bureaucratic traditional rule; and from 1950 onwards, with the Democrat Party rule, has brought along the political and social changes to present day. The XL Period (1957-1960) Grand National Assembly of Turkey, which served in the last three years of the Democrat Party rule is the subject of our thesis. The place occupied by this Assembly in the Turkish political life has been examined in our thesis. First, the historical development of the parliamentarian structure in various periods has been reviewed. Then, the phenomenon of the Democrat Party's weakening despite an electoral victory in 1957 elections, and retaining its rule for the 3'd time, while at the same time rising of the opposition's prestige has been discussed. The fabric of the Assembly at this period has been analyzed by presenting statistical data in tables and graphs regarding the deputies serving. In following, the causes and effects of the pressure of the opposition in and out of the Assembly, and the subsequent social events have been explained. The impacts of the foreign political events and the rationale behind the policies adopted against these have been investigated. The economic and educational policies have been analyzed and their impacts on the social life have been evaluated. Then, the events bringing the end of the Democrat Party and the 5n Menderes Government have been examined.IV Finally, the place of the XI. Period (1957-1960) in the Turkish political life as a whole has been assessed, and its termination by military revolution that developed outside the people's will has been discussed. In closing, the XL Period (1957-1960) has been a peculiar period during which the populist policies commenced by the Democrat Party have been continued, and besides, the reaction of bureaucrats and military siding with people has mounted. This reaction developing outside the people's will has led to a military revolution that brought the end of civilian rule. From this viewpoint, the XL Period (1957-1960) has a unique place in the Turkish parliamentarian life.