Milli Şef İsmet İnönü Döneminde çağdaşlaşma anlayışı ve uygulamalar (1939-1950)

Abstract

ÖZET Türkiye'de yenileşme hareketlerinin XVIII. Yüzyılda Osmanlı devleti bünyesinde başlatıldığı ve bu hareketin Atatürk döneminde gerçekleştirilen köklü inkılâplar ile zirveye ulaştığı bilinmektedir. Atatürk'ün önderliğinde girişilen İnkılâp hareketlerinin temelde Türk toplumunun çağdaşlaşmasını öngördüğü; bununsa özellikle `Türklük sevgisi`yle bağdaştırılarak Milliyetçi bir çizgide sürdürüldüğü ortadadır. Tek Parti İdeolojisi olarak adlandırabileceğimiz CHP ideolojisinin toplumda kökleştirilebilmesi amacıyla 1932'de kurulan Halkevleri, Köy'ü ve Köylü'yü Türk İnkılâbının temel değerleri doğrultusunda değiştirebilmek amacıyla çok önemli işlevler üstlenmiş fakat bu noktada beklenen başarıları gösterememiş kurumlardır. Atatürk'ten sonra Cumhurbaşkanlığına seçilen ve kendisine Cumhuriyet Halk partisi tarafından `Mili Şef unvanı verilen İsmet İnönü döneminde, Atatürk'ten devralınan `çağdaşlaşma` hareketinin içerik itibariyle `Milli karakter`den uzaklaşarak, kozmopolit ve `Grek&Roma` temelli bir mahiyete büründürülmek istendiği ; ayrıca ilkelerin açıkça ortaya konulamamış olması sebebiyle ülke çapında kurulan `Köy Enstitüleri` vasıtasıyla Türk toplumunda yaratılmak istenen zihniyet dönüşümü yerine kollektivist bir düşüncenin empoze edilmesini ön plana çıkaran bir aydın kadronun faaliyetleri yüzünden bu hedefin akamete uğradığı eldeki verilerden anlaşılmaktadır.

ABSTRACT The efforts for renovation and modernization in Turkey began in the XVIII. Century during the period of the Ottoman State.and they reached their zenith with the radical reforms of Atatürk.the founder of the Republic of Turkey. The reforms during the aera of Atatürk based on a philosophy which had two basic aims, namely the `Turkish consciousness and modernization`. Later.after the death of Atatürk, İsmet Inonu was elected to the president of the republic, whome was given the tittle `National Chief` by the Republican People's Party (RPP). During the period of Inonu, as the president of the state.the content of the modernization-movement in Turkey was turned into a 'cosmopolitian' and a 'greco-roman' nature. Furthermore.the bureaucrats of the time tried to impose a 'colloctivist' system in framework of the foundation of the so called 'Köy Enstitüleri', i.e. the `Village Institutes', which can be found in several studies and works about the period.