Türk yenileşme tarihinde II. Meşrutiyet batıcılığının cumhuriyete etkisi

Abstract

ÖZET Bu çalışma Türk Yenileşme Tarihinde II. Meşrutiyet Batıcılığının Cumhuriyete Etkisi'ni incelemeyi amaçlamaktadır. Türk düşünce tarihinde yapıla gelen tartışmalar ve ortaya konan eserlerde, Batılılaşmanın `çağdaşlaşma`, `modernleşme`, `yenileşme`, `reform hareketleri`, `laikleşme`, `asrileşme`, `muasırlaşma`, `Avrupalılaşma` gibi değişik adlandırmalarda ve farklı kavramların yerine kullanıldığı ve bu kavramlarla ilişkili olduğu söylenebilir. Osmanlı Devleti'nin XVII. Yüzyılın sonlarına doğru bariz hale gelen gerileyişinin ve Avrupa karşısındaki yenilgilerin sebeplerini araştıran dönemin fikir ve devlet adamları Batıdaki gelişmeleri hemen hemen hiç farketmemişler ve nizamı (düzeni) korumaya çalışmışlardır. Fakat XVIII. yüzyıldan itibaren Batı'nın üstünlüğünü kabul etmek zorunda kalan Osmanlı Devleti, askeri alanda Batılılaşma hareketine girişmek zorunda kalmıştır. XVIII. yüzyılda geleneksel kurumları düzeltine yerine çağdaş Batı'ya yönelme eğilimi başlamıştır. Osmanlı Devletini kurtarmak için askeri alanda yapılan Batılılaşmanın yetersizliğinin anlaşılması ve egemenliği altında yaşayan azınlık haklarını bahane ederek Osmanlı üzerindeki baskılarını arttıran Batılı devletlerin müdahalesini azaltma düşüncesi yeni bir dönemin `Tanzimat Dönemi`nin açılmasına sebep olmuştur. 1839 da Tanzimat Fermanı'nın ilan edilmesiyle başlayan bu yeni dönemde hukuki, idari, mali bir dizi yenilikler yapılmış, askeri sahanın dışındaki Batılılaşma ve/veya çağdaşlaşmanın gerçekleştirilmesine daha çok önem verilmiştir. Bu dönemde eğitim sistemi ve kuruluşları ile ilgili reformlar yanında Batı'nın pozitif hukuk müesseseleri da birçok eksiklerine rağmenalınmaya başlamıştır. Tanzimat, daha önce yapılmış yenilik hareketlerinin bir tekrarı değil, yeni bir takım prensipler getirmiştir ve batılılaşmayı sistemleştirmeye çalışmıştır. 1876 da Osmanlı Devleti'nde ilk kez Anayasa ilan edilmiş ve Meşrutiyet yönetimine geçilmiştir. I. Meşrutiyet döneminde de başta eğitim alanında olmak üzere bir çok alanda Batılılaşma hareketleri devam etmiştir. II. Meşrutiyet döneminde devletin kurtuluşu için çareler arayan, Bu devlet nasıl kurtarılabilir? Sorusuna en iyi cevabı vereceğine inanan fikir adamları, yayın organları aracılığıyla siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik hayata tesir etmiş, kamuoyunu oluşturmuşlardır. Herhangi bir fikrin savunuculuğunu yapan yayın organlarının üzerinde durdukları konular ise bilim, sanat, ekonomi, aile, kadın, din, eğitim gibi çok çeşitlidir. Tarihte her inkılâp hareketi bir hazırlık devresi sonucunda meydana gelmiştir. Türk inkılâbı da bir fikri hazırlık dönemi geçirmiştir. Nitekim, Tanzimat ve Meşrutiyet devirleri düşünürlerinin bazı fikirleri Kurtuluş Savaşı'ndan hemen sonra Mustafa Kemal tarafından gerçekleştirilmiştir. Atatürk İnkılâbı adını verdiğimiz sosyal değişmelerin fikri hazırlık devresinin özellikle çağdaşlaşma konusunda Abdullah Cevdet, Celâl Nuri (ileri), Kılıçzâde Hakkı gibi II. Meşrutiyet Batıcılarının; Milliyetçilik konusunda II. Meşrutiyet Türkçülerinden Ziya Gökalp'in etkileri görülmüştür. Bu açıdan bakıldığında II. Meşrutiyet Batıcılığı Cumhuriyet Dönemi Batılılaşma ve / veya çağdaşlaşma hareketleri Türk İnkılâbının zeminini hazırlamıştır.

Ill SUMMARY This study aims to examine the effect of the Second Constitutional Westernization on the Republic in the history of Turkish Reforms In the History of Turkish Philosophy the arguments and relevant works refer the term `westernization ` as either `modernisation `,`innovation`,`reform movement` or `laicims` and it is substituted for different concepts and also has a relation these with concepts. The then philosophers and statesmen of the Ottoman State (Period) observing the reasons of obvious regression of Ottomans and their defeat against Europe were hardly aware of in the West and they tried to secure the system.However, from the 18.th century on wards Ottoman State had to accept the supremacy adopt the Westernization Movements in the armed forces. In the 18.th century instead of improving the traditional institutions, anew tendency to adopt ways of westerners started. The recognition of the insufficiency of the Westernization of the army in an attempt to save the Ottoman Empire and the idea of easing the intervention of the Western Countries, pressing hard with a pretext for the rights of minorities under their sovereignty brought about the so called `The Period of Tanzimat`.In this very period starting with the declaration of the decree Tanzimat, a series of innovations were made in law, the administration and the economy and priority was given to the Westernization and Modernisation outside of the military field. In this period, as well as reforms taken in educational institutions and system ofIV the country, some steps were taken to adopt the institutions of positive law in the west, despite their deficiencies. Tanzimat period was not a repetition of innovation movements previously accepted. It established new principles and tried to include the Westernization in the system. In 1876 `The Constitution`was declared for the first time in the Ottoman State and moved on to Constitutionals Administration. During the `First Constitutionals Period` The westernization movements were being carried on in many areas, especially in education. During the Second Constitutional Period, the philosophers trying to find remedies for the salvation of the state played an important role via the media and they were effective in social, political, cultural and economic aspects of life. These publications had a variety of subjects, such as science, art, economy, family life, women's rights, religion, education etc. In history every revolutionary movement was realised as the result of a preliminary period. As a matter of fact, some of the ideas of the philosophers of Tanzimat and Constitutionalism Period were fulfilled by Mustafa Kemal just after `The Indepence War`. The preliminary period of these social innovations which are called `Atatürk Revolutions` were affected by the Second constitutionalist westernizers, like Abdullah Cevdet, Celal Nuri (İleri) Kılıçzade Hakkı in modernization, Second Constitutionlist Turks like Ziya Gökalp in nationalism. From this viewpoint, Westernization movements in the second constitution period prepared the ground for the Turkish Revolution.