1970-1980 yılları arası Türkiye`de üniversite öğrenci olayları

Abstract

ÖZET Üniversiteler, bir toplumun, bir ülkenin gelişmesinde çok önemli işlevsel yükümlülükleri olan kurumlardır. Türkiye'nin gelişmesi de bu kurumların sağlıklı çalışmasına bağlıdır. Türkiye'de üniversitenin tarihi sürecine bakıldığında, ancak 1950'li yıllardan sonra yeterli sayıda üniversite kurulduğu görülmektedir. Buna rağmen üniversiteler, ihtiyaç duyulan bölgelerde, ihtiyaca cevap verecek sayı ve nitelikte kurulamamıştır. Nitelik açısından yetersiz olan Türkiye üniversiteleri, sol şartlandırmaların da etkisiyle 1960'lı yıllardan itibaren, eylem alanları haline dönüşmüştür. Öğrencilerin eylemlere yöneldiği bu yıllarda, Türkiye'nin içinde bulunduğu siyasi, ekonomik ve kültürel bozuklukların bu eylemlerde önemli etkenler oldukları da kabul edilmesi gereken gerçeklerdir. Ayrıca belirtmek gerekir ki; 1965-1970 yıllan arasında Türkiye ekonomisi oldukça iyi düzeylerde olmasına karşın, siyasi ve kültürel yönden çıkmazlara sürüklendiği görülmektedir. 1970 yılından itibaren ekonomik yapıya da sirayet eden bu çıkmazlar, Türkiye'yi, üniversitelerden başlayan ve süratle gelişen şiddet ve terör olaylarının içine sürüklemiştir. 1 969 yılına kadar meydana gelen üniversite olaylarında, itici unsurlar; eğitim reformu, üniversitelerin kapasitelerinin artırılması, eğitimde fırsat eşitliği ve öğrencilerin üniversite ve fakülte yönetimlerinde temsilci bulundurmasına yönelik eğitim-öğretim ile ilgili talepler olmuştur. Ancak bu yıldan itibaren üniversite öğrencileri arasına sızan sol ve sağ şiddet yanlısı grupların yönlendirmeleriyle, olaylar, toplumsal düzen ve siyasi yapıyı protesto etme ve değiştirmeye yönelik bir hal almıştır. 12 Mart muhtırası, düzen karşıtı hareketlerin önünü almaya yönelik bir girişim olmasına rağmen, 1974 yılında çıkarılan af kanunu olayların tekrar başlamasına sebep olmuştur. 1974 yılından itibaren tekrar başlayan üniversite şiddet olaylarında, 1970 öncesine göre daha çok silah ve patlayıcı maddelerin kullanıldığı görülmektedir. Bu da olaylardaki ölü ve yaralı sayısının giderek artmasına neden olmuştur. Yapılan araştırma ve istatistiklere göre, Türkiye'nin ekonomik ve siyasi yapısındaki sorunlarile, üniversitelerdeki şiddet olayları ve öldürülen insan sayısı arasında doğru orantı olduğu anlaşılmaktadır. Üniversite öğrenci olaylarının başlamasında ve gelişmesinde birincil sorumlu sayılamayacak olan güvenlik kuvvetleri, olaylar sırasındaki sert ve tarafsızlıktan uzak tutumları ile sürekli eleştirilmiştir. Polis birimleri içinde kurulan sağ ve sol eğilimli dernekler, polislerin sağ ve sol kamplara ayrılmasında itici unsur olmuştur. Polisin içinde bulunduğu ayrışma sebebiyle, şiddet içerikli olay olmasına rağmen birçok kez üniversiteye sokulmamış, olaya müdahale etmesi istenmemiştir. Olaylarla ilgili olarak halkı bilgilendirmek ve haberdar etmekle görevli olan basın-yayın organlarının, üniversite olayları karşısındaki tutumları da dikkat çekicidir. Bir kısım medya organı olaylarda taraf olurken, genel olarak gazetelerin, üniversite olayları ile ilgili sorunu çözmeye yönelik dizi yazı ve makale gibi araştırmalara oldukça az yer verdikleri görülmektedir. Araştırma, bir bütün olarak 1970-1980 yılları arası Türkiye üniversitelerinde meydana gelen şiddet olaylarını incelemektedir. Türkiye'de üniversitenin tarihi gelişiminden başlanarak, şiddet hareketlerine yönelten sağ ve sol eylem grupları, Türkiye'nin içinde bulunduğu siyasi, ekonomik, kültürel ve toplumsal problemler ele alınmaktadır. Üniversitelerdeki şiddet hareketlerinin seyri içinde dönüm noktaları olma niteliği taşıyan 1969 yılı olayları ile 12 Mart muhtırası ayrıca belirtilmektedir. Son olarak da 1970-1980 yıllan arasında üniversitelerde meydana gelen şiddet olayları kronolojik olarak ve olayın sebepleri de belirtilmeye çalışılarak anlatılmaktadır. II

SUMMARY Universities are associations that have important functional responsibilities for the development of a society and a country. Turkey's development depends on the proper working of these associations, too. When being looked at the history of university in Turkey, only after 1950, sufficient numbers of universities were built up in needed places according to the necessity of that region. Turkey's universities, which are not sufficient as quality were made the areas of actions by the stipulation of ideological, left side groups starting from 1960. The years, on which the students were in actors, it is a fact that, Turkey's political, social and cultural disorders have effects on these important actions. And also, it has to be mentioned that, although Turkey's economy was in a good position between 1965 and 1970, it has problems related to political and cultural sides. Beginning from 1970, the problems, which effected this economic situation, brought Turkey into terror and violence events. The reasons in these university events until 1969 were; education reform, to increase the capacity of universities, equal education right and requests of students related to having a representative in faculty and university administration. But beginning from this year, by the influence of ideological left and right groups which bound to violence, the events were in a position that were protesting and changing the political and social order. Although 12 March Memorandum was put in fact to prevent the actions against social order, The Amnesty Law published in 1 974 caused events having started. In the violence events at universities beginning from 1974, it is seen that, more guns and explosives were used to according to time before 1970, And this caused increasing of the number of death and wounded people. According to investigations and statistics, there is a direct ratio between the problems in Turkey's economic and social order and violence events at universities and the number of killed people. The Security Forces, who might not be thought as the first reason on starting and developing of the events of university students, were criticized due to their hard behavior and attitude far from neutral. The associations, which were built up in IIIpolice forces and bound to ideological left and right sides, were the main reasons for police forces to be separated into ideological right and left sides. Due to this separation in police forces, the police forces were not given permission and not wanted to prevent the events. The press, of which duty is to inform people, is remarkable upon the university events. Some of the media were on one side of the event, generally, newspapers published less articles and researches to solve the problems related to university events. The research, totally, has been investigating the violence events happened at Turkey's Universities. In this research, beginning from the historical development of Turkish Universities, ideological right and left action groups, social, economic and cultural problems were researched. 1969's events and 12 March Memorandum were also mentioned as they had main importance at university events. Lastly, violence events happened in universities, together with its mentioned reasons; were chronologically told. IV